- Katılım
- 24 May 2012
- Mesajlar
- 113
- Tepki puanı
- 92
- Meslek
- Uzman (C)
Bölüm 1: Iş Güvenliği
A. Atelyede Çalışma Güvenliği
Bir iş yapılırken çalışma kurallarının bilinmesi gerekir. Rastgele çalışma, istenmeyen sonuçlar
doğurur.
Ülkemizde her yıl binlerce iş kazası olmakta ve istenmeyen sonuçlar (can, mal, emek ve
zaman kaybı) ortaya çıkmaktadır.
Bu kitabın hazırlanmasının amacı, öğrenciyi “elektrik tesisatçılığı”, “temel tesviyecilik
işlemleri”, “temel elektronik uygulamaları” konularında bilgi beceri sahibi yapmaktır. Bu
konuların öğretimi ve uygulamalarının yapılışı sırasında bir çok iş güvenliği kuralına uyma
zorunluluğu vardır. Şimdi bu kuralları inceleyelim.
1. Atelye ve Lâboratuvar Çalışmalarıyla Ilgili Temel Kurallar
Okul atelyelerinde meslekî öğretimin yanı sıra iş güvenliği, iş disiplini gibi eğitim konularına
da yer verilmektedir. Atelyede uyulması gereken iş güvenliği kuralları şunlardır:
a. Atelyeye zamanında geliniz, mazeretiniz yoksa kesinlikle geç kalmayınız. Çünkü geç
kalan öğrenciler atelyenin çalışma düzenini bozar, eğitimi aksatır.
b. Atelyede iş önlüğünüzü giyiniz ve düğmelerini sürekli olarak kapalı bulundurunuz. Iş
önlüğünün düğmelerini açarak çalışan bir öğrencinin iş kazası yapma riski yüksektir. Çalışırken
önlük herhangi bir yere takılabilir. Ayrıca önlüğün içindeki giysiler daha çabuk kirlenir.
c. Önlüğünüzü giydikten sonra sıraya geçerek öğretmeninizin yoklama almasını ve o gün
yapılacak çalışmalarla ilgili bilgi vermesini bekleyiniz. Yoklamadan sonra yerinize geçerken
acele davranmayınız.
d. Atelyede koşmayınız, bağırmayınız ve el şakası yapmayınız. Yüksek gürültü, çalışanlar
üzerinde ruhsal dengesizliklere yol açar ve dikkati dağıtır.
e. Atelye dolabınızdan gerekli malzemeleri alarak çalışma masanıza geçiniz. Dolabınızı temiz
ve düzenli tutunuz.
f. Çalışmalarınıza başlamadan önce yapacağınız temrin (iş) ile ilgili araç gereç ve malzemeleri
depo nöbetçisinden sağlam olarak alınız.
g. Atelyede gerekli olan takım, kitap ve defterlerinizi her zaman yanınızda bulundurunuz.
h. Yapacağınız işle ilgili bilgileri önceden öğreniniz. Anlamadığınız konuları öğretmeninize
sorunuz.
ı. Enerji altında (devrede akım varken) kesinlikle çalışmayınız. Işiniz tamamlandıktan sonra
öğretmeninizin denetiminde devreyi çalıştırınız.
i. Kendi işinizi kendiniz yapınız. Izinsiz olarak başka bir öğrenciye yardım etmeyiniz ve
kendi işinize başkasının karışmasına izin vermeyiniz. Başka birinin işini yaptığınız zaman aslında
ona kötülük yapmış olursunuz. Işi siz yaptığınız için arkadaşınızın becerisi gelişmez, öğrenme
düzeyi düşük kalır.
j. Işinizi, işlem basamaklarındaki sıraya göre yapınız.
k. Çalışma sırasında vida, çivi gibi gereçleri kesinlikle ağzınıza almayınız. Çünkü dalgınlıkla
“yutma” söz konusu olabilir.
l. Atelye çalışmaları sırasında herhangi bir kaza ve yaralanma olduğunda hemen ilgililere
(öğretmen, teknisyen vb.) haber veriniz.
e
i. Bilmediğinz konularla ilgili işlem yapmayınız. Kullanmasını bilmediğiniz aygıtları biliyormuş
gibi davranmayınız.
j. Vidaları asla çekiç ya da pense ile çakmayınız. Vidalamayı yapacağınız yeri önce bız ya da
matkap ile deliniz ve sonra vidayı uygun uçlu bir tornavida ile sıkınız.
k. Bozulmuş makine ve takımları öğretmeninize bildiriniz. Arızalı makinelerin iş kazalarına
neden olabileceğini unutmayınız.
l. Atelye ara paydosuna (teneffüs) zamanında çıkınız ve zamanında işinizin başına dönünüz.
m. Sizlere bilgi ve beceri kazandırmakla görevli olan öğretmenlerinize sevgi ve saygı
çerçevesinde kalarak davranınız.
n. Temizlik işlemleri başladığında önce kendi çalışma yerinizi temizleyiniz. Işiniz
tamamlanmış ve not almışsanız temrini sökerek araç gereçleri depoya sağlam olarak veriniz.
o. Temizlik nöbetiniz (göreviniz) varsa atelyeyi, sağlık kurallarına uygun olarak temizleyiniz.
ö. Temizlik göreviniz yoksa önlüğünüzü çıkarıp elbisenizi giyiniz ve temizliğin bitmesini
bekleyiniz.
p. Verilen paydosla birlikte atelyeden birbirinize saygılı olarak çıkınız.
2. Iş Kazalarına Karşı Korunma
a. Iş (Elektrik) Kazası
Insan yaşantısında yaygın olarak kullanılan elektrik
enerjisinin yararları pek çoktur.
Günümüzde konutlardan fabrikalara her yerde elektrikli
aygıtları kullanıyoruz. Elektrik insanlık için son derece yararlı
bir enerji. Ancak, güvenlik kurallarına uyulmadan
kullanıldığında öldürücü olabilmektedir.
Işte, yanlış hareketler sonucu oluşan, çalışmayı kesintiye
uğratan ve önceden plânlanmamış olaylara elektrik kazası
denir. Elektrik kazası, aynı zamanda bir iş kazasıdır.
Insan bedeni elektrik akımını kolayca geçirir. Vücuttan
geçen akımın değeri arttıkça kalp, beyin gibi organların zarar
görme düzeyi artar.
b. Elektrik Kazalarının Bazı Nedenleri
I. Elektrikli donanımların yapısı hakkında yeterli bilgi sahibi olmamak,
II. Akım geçen yerlerin yalıtımının bozulması,
III. Anahtar, fiş, priz gibi aksamların çatlak, kırık ya da ıslak olması,
IV. Çalışanların acele ve dikkatsiz davranması,
V. Aydınlatma, ısıtma, temizlik, düzen gibi koşulların kötü olması
c. Elektrik Çarpması
Elektrik çarpmasının yarattığı olumsuz etkiler şu unsurlara göre değişir:
I. Bedenden geçen akımın değeri,
II. Dokunulan gerilimin değeri,
III. Bedenin akıma gösterdiği direncin düzeyi,
IV. Elektrik akımının bedenden geçtiği bölge,
V. Elektrik akımının bedenden geçiş süresi,
VI. Çarpılma anında basılan zeminin durumu (ıslak, kuru, nemli vb.)
3
I. Akım Değeri
Insan bedeninden geçen akımın olumsuz etkileri şu şekildedir:
1-8 mA (0,001-0,008 A)
Bedende şok etkisi yapar. Hafif sarsıntı ve heyecanlanma şeklinde algılanır.
15-20 mA (0,015-0,02 A)
Bedenden geçtiği bölgedeki kaslarda kasılmalar olur. Bu durumda el kasları istem dışı
kasıldığından, tutulan iletkenin bırakılmaması söz konusu olur. Bu değerdeki akımın bedenden
geçiş süresi uzarsa ölüm olabilir.
50-100 mA (0,05-0,1 A)
Bedende aşırı kasılmalara, solunum güçlüğüne, süre uzadığında ise ölüme neden olur.
100-500 mA (0,1-0,5 A)
Geçiş süresine bağlı olmakla birlikte kesin ölüme neden olur.
II. Gerilim Değeri
Insan bedeni üzerinde olumsuz etki oluşturan gerilim değerleri şu şekilde sınıflandırılabilir:
0-42 Volt Arası Gerilimler
Düşük gerilim olarak anılır. Insan bedeni için tehlikesizdir. Yani bu değerler arasındaki
gerilimler bedenden tehlike sınırının altında akım geçişine neden olur.
42-65 Volt Arası Gerilimler
Beden üzerinde yaralanmalara neden olabilir. Vücuda uygulanma süresi uzarsa ölüme yol açar.
65 Volt ve Üzeri Gerilimler
65 voltun üzerindeki değerler ölümle sonuçlanan kazalara neden olur.
III. Direnç Değeri
Ohm yasasına göre insan bedeninden geçen akımın değeri gerilimle doğru, dirençle ters
orantılıdır. Insan bedeninin elektriğe karşı gösterdiği direnç hesaplamalarda 1000 Ohm olarak
alınmasına rağmen, bedenin çeşitli bölgeleri değişik değerler gösterir.
Bu değerler şunlardır:
Kuru deri (iki el arası) : 100.000 - 300.000 W
Nasırlı deri (iki el arası) : Yaklaşık 500.000 W
Islak deri (iki el arası) : 1000 W
El-ayak arası : 400 - 600 W
Iki kulak arası : 100 W
d. Elektrik Kazalarına Karşı Alınacak Önlemler
I. Arıza bölgesine giderken alınan araç gereçler tam olmalı ve bunların sağlam olmasına
dikkat edilmelidir.
II. Arıza yerine gidildiğinde bozulma nedeni öğrenilmelidir. Daha sonra enerji kesilerek
gerekli yerlere uyarı levhası asılmalı ve önlemler alındıktan sonra onarıma geçilmelidir.
III. Arızalı makinelerin yapısı ve çalışması ile elektrik donanımı hakkında bilgi sahibi
olunmalıdır.
IV. Çalışma sırasında işe yoğunlaşılmalı başka şeyler düşünülmemelidir.
V. Çalışırken iş önlüğü giyilmelidir.
VI. Elektrik arızaları mutlaka elektrik teknisyeni tarafından onarılmalı, yetkili olmayan kişiler
müdahale etmemelidir.
4
VII. Elektrik kazalarına karşı alınacak önlemler ve ilk
yardım çok iyi bilinmelidir.
VIII. Atelyede ecza dolabı bulundurulmalı, ilk yardım
gereçleri eksiksiz ve kullanılır durumda olmalıdır.
IX. Hastahane, itfaiye ve ilk yardım merkezlerinin telefon
numaralarını bildiren levhalar çizelge 1.1'de olduğu gibi iş
yerinin çeşitli kısımlarına asılmalıdır.
X. Çıplak elle akım taşıyan hatlara dokunulmamalıdır.
XI. Islak elle elektrik anahtarlarının konumu
değiştirilmemelidir.
XII. Enerji altında onarım yaparken sağ el kullanarak
çalışılmalıdır.
DOSYANIN TAMAMI EKTE SUNULMUŞTUR..
A. Atelyede Çalışma Güvenliği
Bir iş yapılırken çalışma kurallarının bilinmesi gerekir. Rastgele çalışma, istenmeyen sonuçlar
doğurur.
Ülkemizde her yıl binlerce iş kazası olmakta ve istenmeyen sonuçlar (can, mal, emek ve
zaman kaybı) ortaya çıkmaktadır.
Bu kitabın hazırlanmasının amacı, öğrenciyi “elektrik tesisatçılığı”, “temel tesviyecilik
işlemleri”, “temel elektronik uygulamaları” konularında bilgi beceri sahibi yapmaktır. Bu
konuların öğretimi ve uygulamalarının yapılışı sırasında bir çok iş güvenliği kuralına uyma
zorunluluğu vardır. Şimdi bu kuralları inceleyelim.
1. Atelye ve Lâboratuvar Çalışmalarıyla Ilgili Temel Kurallar
Okul atelyelerinde meslekî öğretimin yanı sıra iş güvenliği, iş disiplini gibi eğitim konularına
da yer verilmektedir. Atelyede uyulması gereken iş güvenliği kuralları şunlardır:
a. Atelyeye zamanında geliniz, mazeretiniz yoksa kesinlikle geç kalmayınız. Çünkü geç
kalan öğrenciler atelyenin çalışma düzenini bozar, eğitimi aksatır.
b. Atelyede iş önlüğünüzü giyiniz ve düğmelerini sürekli olarak kapalı bulundurunuz. Iş
önlüğünün düğmelerini açarak çalışan bir öğrencinin iş kazası yapma riski yüksektir. Çalışırken
önlük herhangi bir yere takılabilir. Ayrıca önlüğün içindeki giysiler daha çabuk kirlenir.
c. Önlüğünüzü giydikten sonra sıraya geçerek öğretmeninizin yoklama almasını ve o gün
yapılacak çalışmalarla ilgili bilgi vermesini bekleyiniz. Yoklamadan sonra yerinize geçerken
acele davranmayınız.
d. Atelyede koşmayınız, bağırmayınız ve el şakası yapmayınız. Yüksek gürültü, çalışanlar
üzerinde ruhsal dengesizliklere yol açar ve dikkati dağıtır.
e. Atelye dolabınızdan gerekli malzemeleri alarak çalışma masanıza geçiniz. Dolabınızı temiz
ve düzenli tutunuz.
f. Çalışmalarınıza başlamadan önce yapacağınız temrin (iş) ile ilgili araç gereç ve malzemeleri
depo nöbetçisinden sağlam olarak alınız.
g. Atelyede gerekli olan takım, kitap ve defterlerinizi her zaman yanınızda bulundurunuz.
h. Yapacağınız işle ilgili bilgileri önceden öğreniniz. Anlamadığınız konuları öğretmeninize
sorunuz.
ı. Enerji altında (devrede akım varken) kesinlikle çalışmayınız. Işiniz tamamlandıktan sonra
öğretmeninizin denetiminde devreyi çalıştırınız.
i. Kendi işinizi kendiniz yapınız. Izinsiz olarak başka bir öğrenciye yardım etmeyiniz ve
kendi işinize başkasının karışmasına izin vermeyiniz. Başka birinin işini yaptığınız zaman aslında
ona kötülük yapmış olursunuz. Işi siz yaptığınız için arkadaşınızın becerisi gelişmez, öğrenme
düzeyi düşük kalır.
j. Işinizi, işlem basamaklarındaki sıraya göre yapınız.
k. Çalışma sırasında vida, çivi gibi gereçleri kesinlikle ağzınıza almayınız. Çünkü dalgınlıkla
“yutma” söz konusu olabilir.
l. Atelye çalışmaları sırasında herhangi bir kaza ve yaralanma olduğunda hemen ilgililere
(öğretmen, teknisyen vb.) haber veriniz.
e
i. Bilmediğinz konularla ilgili işlem yapmayınız. Kullanmasını bilmediğiniz aygıtları biliyormuş
gibi davranmayınız.
j. Vidaları asla çekiç ya da pense ile çakmayınız. Vidalamayı yapacağınız yeri önce bız ya da
matkap ile deliniz ve sonra vidayı uygun uçlu bir tornavida ile sıkınız.
k. Bozulmuş makine ve takımları öğretmeninize bildiriniz. Arızalı makinelerin iş kazalarına
neden olabileceğini unutmayınız.
l. Atelye ara paydosuna (teneffüs) zamanında çıkınız ve zamanında işinizin başına dönünüz.
m. Sizlere bilgi ve beceri kazandırmakla görevli olan öğretmenlerinize sevgi ve saygı
çerçevesinde kalarak davranınız.
n. Temizlik işlemleri başladığında önce kendi çalışma yerinizi temizleyiniz. Işiniz
tamamlanmış ve not almışsanız temrini sökerek araç gereçleri depoya sağlam olarak veriniz.
o. Temizlik nöbetiniz (göreviniz) varsa atelyeyi, sağlık kurallarına uygun olarak temizleyiniz.
ö. Temizlik göreviniz yoksa önlüğünüzü çıkarıp elbisenizi giyiniz ve temizliğin bitmesini
bekleyiniz.
p. Verilen paydosla birlikte atelyeden birbirinize saygılı olarak çıkınız.
2. Iş Kazalarına Karşı Korunma
a. Iş (Elektrik) Kazası
Insan yaşantısında yaygın olarak kullanılan elektrik
enerjisinin yararları pek çoktur.
Günümüzde konutlardan fabrikalara her yerde elektrikli
aygıtları kullanıyoruz. Elektrik insanlık için son derece yararlı
bir enerji. Ancak, güvenlik kurallarına uyulmadan
kullanıldığında öldürücü olabilmektedir.
Işte, yanlış hareketler sonucu oluşan, çalışmayı kesintiye
uğratan ve önceden plânlanmamış olaylara elektrik kazası
denir. Elektrik kazası, aynı zamanda bir iş kazasıdır.
Insan bedeni elektrik akımını kolayca geçirir. Vücuttan
geçen akımın değeri arttıkça kalp, beyin gibi organların zarar
görme düzeyi artar.
b. Elektrik Kazalarının Bazı Nedenleri
I. Elektrikli donanımların yapısı hakkında yeterli bilgi sahibi olmamak,
II. Akım geçen yerlerin yalıtımının bozulması,
III. Anahtar, fiş, priz gibi aksamların çatlak, kırık ya da ıslak olması,
IV. Çalışanların acele ve dikkatsiz davranması,
V. Aydınlatma, ısıtma, temizlik, düzen gibi koşulların kötü olması
c. Elektrik Çarpması
Elektrik çarpmasının yarattığı olumsuz etkiler şu unsurlara göre değişir:
I. Bedenden geçen akımın değeri,
II. Dokunulan gerilimin değeri,
III. Bedenin akıma gösterdiği direncin düzeyi,
IV. Elektrik akımının bedenden geçtiği bölge,
V. Elektrik akımının bedenden geçiş süresi,
VI. Çarpılma anında basılan zeminin durumu (ıslak, kuru, nemli vb.)
3
Insan bedeninden geçen akımın olumsuz etkileri şu şekildedir:
Bedende şok etkisi yapar. Hafif sarsıntı ve heyecanlanma şeklinde algılanır.
Bedenden geçtiği bölgedeki kaslarda kasılmalar olur. Bu durumda el kasları istem dışı
kasıldığından, tutulan iletkenin bırakılmaması söz konusu olur. Bu değerdeki akımın bedenden
geçiş süresi uzarsa ölüm olabilir.
Bedende aşırı kasılmalara, solunum güçlüğüne, süre uzadığında ise ölüme neden olur.
Geçiş süresine bağlı olmakla birlikte kesin ölüme neden olur.
II. Gerilim Değeri
Insan bedeni üzerinde olumsuz etki oluşturan gerilim değerleri şu şekilde sınıflandırılabilir:
Düşük gerilim olarak anılır. Insan bedeni için tehlikesizdir. Yani bu değerler arasındaki
gerilimler bedenden tehlike sınırının altında akım geçişine neden olur.
Beden üzerinde yaralanmalara neden olabilir. Vücuda uygulanma süresi uzarsa ölüme yol açar.
65 voltun üzerindeki değerler ölümle sonuçlanan kazalara neden olur.
III. Direnç Değeri
Ohm yasasına göre insan bedeninden geçen akımın değeri gerilimle doğru, dirençle ters
orantılıdır. Insan bedeninin elektriğe karşı gösterdiği direnç hesaplamalarda 1000 Ohm olarak
alınmasına rağmen, bedenin çeşitli bölgeleri değişik değerler gösterir.
Bu değerler şunlardır:
Iki kulak arası : 100 W
d. Elektrik Kazalarına Karşı Alınacak Önlemler
I. Arıza bölgesine giderken alınan araç gereçler tam olmalı ve bunların sağlam olmasına
dikkat edilmelidir.
II. Arıza yerine gidildiğinde bozulma nedeni öğrenilmelidir. Daha sonra enerji kesilerek
gerekli yerlere uyarı levhası asılmalı ve önlemler alındıktan sonra onarıma geçilmelidir.
III. Arızalı makinelerin yapısı ve çalışması ile elektrik donanımı hakkında bilgi sahibi
olunmalıdır.
IV. Çalışma sırasında işe yoğunlaşılmalı başka şeyler düşünülmemelidir.
V. Çalışırken iş önlüğü giyilmelidir.
VI. Elektrik arızaları mutlaka elektrik teknisyeni tarafından onarılmalı, yetkili olmayan kişiler
müdahale etmemelidir.
4
yardım çok iyi bilinmelidir.
VIII. Atelyede ecza dolabı bulundurulmalı, ilk yardım
gereçleri eksiksiz ve kullanılır durumda olmalıdır.
IX. Hastahane, itfaiye ve ilk yardım merkezlerinin telefon
numaralarını bildiren levhalar çizelge 1.1'de olduğu gibi iş
yerinin çeşitli kısımlarına asılmalıdır.
X. Çıplak elle akım taşıyan hatlara dokunulmamalıdır.
XI. Islak elle elektrik anahtarlarının konumu
değiştirilmemelidir.
XII. Enerji altında onarım yaparken sağ el kullanarak
çalışılmalıdır.
DOSYANIN TAMAMI EKTE SUNULMUŞTUR..