Sorunuza bir işyeri hekiminin yanıt vermesini arzulardım. Fakat bir cevap gelmeyeceğine inandığım için yanıt vermek zorunda kaldım. Mevzuat, malzemelerin belirlenmesi, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı açısından işin yürütülmesi, çalışanlar vs. derken uzunca bir cevap yazmak beni zorlayacağı için tereddüt ettim. Zira mesajımı bitirdiğimde büyük ihtimalle yine birçok konuya değinmeyi unuttuğumu ve bazı noktaların eksik kaldığını görecek bunun rahatsızlığını hissedeceğim.
"İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını ilgili mevzuat doğrultusunda yürütmek"¹ işyeri hekiminin görevlerindendir.
Yürürlükte olan ilgili Yönetmelik'te bulunan ifade şudur:
"Çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanları kolay erişilebilir yerlerde bulundurulur, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir. Acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulundurulur."²
Öncelikle; "ecza dolabı" terimini kullanmak yerine ilkyardım ekipmanları ve malzemelerin konulması gereken bu yerleri ilkyardım dolapları veya ilkyardım odaları benzeri isimlerle adlandıralım. Bu adlandırmayı yaparak, bu yerlerin asıl amaçlarının ilkyardım ekipmanlarına kolay ulaşım sağlanması olduğunu, bu yerlerde amacı dışında herhangi bir ilaç veya malzeme bulundurulmaması gerektiğini vurgulamış olalım.
Böcek ilaçlama işi yapan çalışanlara zehirlenmeleri durumunda ilkyardım için atropin gerekebileceğini her iş güvenliği uzmanının bilmesi beklenemez.
İşyeri hekimleri yapılan işin ve çalışılan işyeri koşullarının gerektirdiği durumlar için gerekli ilkyardım amaçlı ilaç ve malzemeyi belirlemek durumundadır. Malzeme seçiminde, yerleşim planında, işyerindeki bulunan ve yapılan işin getirdiği risklerin tespitinde iş güvenliği uzmanı üzerine düşen görevi yapacaktır. Ancak ilkyardım için hangi malzemelerin ve ilaçların gerekeceğini iş güvenliği uzmanı bilemez. Fikri olsa da son kararı vermek tek başına onun üzerine vazife değildir.
Malzeme seçimi konusunda işyeri hekimine yol göstermesi açısından yürürlükten kalkan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü'nde bulunan, çalışan sayısı ve yapılan işe göre detaylandırılmış ilaç ve malzeme listeleri referans olarak alınabilir. Mutlaka işyeri hekimi tarafından bu listeler günümüze uyarlanmalıdır. Örneğin tüm listelerde adı geçen Tentürdiyot artık kullanılmayan bir malzemedir.
Yapılan işe ve ihtiyaca göre gerekli malzemeleri işyeri hekimi aracılığıyla tespit ettik. Çalışanların yerleşimi, vardiya vs gözeterek bu malzemeleri konumlandırdık. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak³ işaretledik. Hazırlanacak Acil Durum Planı dahilinde bina içerisinde asacağımız kroki üzerinde her birini gösterdik.º
Pekala nasıl kullanılmalı? Bu malzemeler her an ve her durumda kullanıma uygun şekilde kolay ulaşılacak şekilde olacaktır. İşyeri hekimi ve/veya diğer sağlık personeli müdahale anında oradalarsa onların yönlendirmesi ile bu malzemeler kullanılmamalıdır. Bu ikisinden biri yoksa işyerinde ilkyardımcı sertifikası eğitimi almış olan çalışanlar gözetiminde bu malzemeler ve ilaçlar kullanılmalıdır. İlkyardıma ihtiyaç duyulduğu anda bu alanda bilgi sahibi bir olmayan çalışan zaten bu malzemelerin ve ilaçların nasıl kullanılacağını bilmiyordur. Dolayısıyla Acil Durum Planı çerçevesinde kendisi için yardım çağırması gerekecektir. İlkyardım amaçlı malzeme ilaç kullanımı konusunda bilgi sahibi olan tüm çalışanların gerekli ilaç ve malzemelere ulaşımına olanak sağlanmalıdır.
İlkyardım odası veya dolabı doğası gereği kilit altında bulundurulurken kilidin anahtarları yetkili ve görevli çalışanların her zaman kolayca ulaşabildiği bir şekilde saklanmalıdır. Başı, karnı ağrıyan herhangi bir çalışan kendi kafasına göre bu dolaptan bir ilaç almamalıdır. "Yara bandı lazım oldu." vs. denilip malzemeler karıştırmamalıdır.
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinde ilkyardım amaçlı ilaç ve malzemelerin kimler tarafından nasıl kullanılması gerektiği anlatılmadır. Eğitim içeriği dokümanında gerekli bilgiler yazılı olmalıdır. Risk değerlendirmesi yapılırken malzeme ve ilaçların yanlış kullanımı sonucu oluşabilecek risklere değinilmelidir. Bu risklerin önlenmesi için yukarıda örnekler verdiğim uygulama şekli ayrıntılandırılarak riskin azaltılmasına çalışılmalıdır.
Ayrıca malzeme ve ilaç listeleri bulundurulup, tayin edilecek dolap/oda sorumluları tarafından ilaç ve malzemeler sürekli kontrol altında tutmalıdır.
Böyle bir sistemi kurup işletebilen var mı bilmiyorum. Olduğunu da sanmıyorum. Henüz hiçbir yerde göremedim, duymadım. Yürürlükteki mevzuatın gerektirdikleri ve uygulamada karşılaşılan sorunları azaltabilmek adına ortaya koyduğum işleyiş genel hatları ile yukarıdaki şekildedir.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
¹İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 20.07.2013/28713
İşlenen son değişikliğin yayımlandığı R.G.: 18.12.2014/29209
İşyeri hekimlerinin görevleri
MADDE 9-(2)/10-2
²İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 17.07.2013/28710
EK-1
İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
İlkyardım odaları - 60
³SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ
Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı:11.09.2013/28762
Ek-2
İŞARET LEVHALARIYLA İLGİLİ ASGARİ GEREKLER
3.4. Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri
ºİŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 18.06.2013/28681
Dokümantasyon
MADDE 12 – (1)
