Stajyerlerle ilgili sorunuzu gördükten sonra konu hakkında kesin bilgim olmadığı için ilgili mevzuatı, makaleleri okumaya başladım. Halen kesin bir cevaba ulaşmayı sağlayacak netlikte stajyerler için hazırlanmış bir mevzuata rastlamadım. Elde ettiğim bilgileri sentezleyerek genel yasadan özel duruma inmeye gayret edeceğim. Öncelikle 4857 sayılı Kanun'a göre işçi, 6331 sayılı Kanun'a göre genç çalışan gibi birkaç temel tanım üzerinden düşünmeye başlanılabilir.
Bildiğiniz gibi 4857 sayılı İş Kanunu'na göre;
bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye
iş ilişkisi denir.
"Stajyer
*, belirli bir meslek alanında teorik öğrenim gören ya da öğrenimini tamamlamış olan ve mesleğin pratiğini görmek, teorik bilgisini pratik bilgi ile pekiştirmek amacıyla işyerinde bulunan kişi olarak tanımlanabilir."
Stajyer ile işveren arasında bir ücret karşılığında iş görme taahhütü, buna dair bir sözleşme ve iş ilişkisi olmadığı için(bu şartlar oluşmadığı sürece) stajyerleri 4857 sayılı İş Kanunu'na göre işçi olarak nitelemek mümkün değildir. Stajyerler Kanun'a tabi olmadıkları için bu Kanun'un 71. maddesine dayanılarak çıkartılan yukarıda da anılan ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK (Resmi Gazete Tarihi: 06.04.2004 Resmi Gazete Sayısı: 25425) hükümlerine tabi olmayacaklardır. Oysa 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi ifade eden "
genç işçi"lerin hangi işlerde çalıştırılabilecekleri
4857 sayılı İş Kanunu'nun 71. maddesine dayanılarak yürürlüğe konulan bu Yönetmelik Ek'inde bulunmaktadır.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve
stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulandığı için onbeş yaşını bitirmiş ancak onsekiz yaşını doldurmamış stajyerler de Kanun'a göre
genç çalışan olarak adlandırılacaktır.
Genç işçi ve genç çalışan farklı Kanunlara göre tanımlanmışlardır ve birbirlerinin yerine kullanılamazlar. Stajyerler, 6331 sayılı Kanun ve buna bağlı çıkarılan tüm mevzuata tabi olacakları için risk değerlendirmesi yapılırken, eğitimler sırasında özel politika gerektiren grup olarak ele alınmak zorundadırlar.
Esas sorun 6331 sayılı Kanun'a dayanılarak çıkartılan TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK'te(Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 13.07.2013/28706) stajyerler hakkında istisnai bir hüküm bulunmamasıdır. Böyle bir hüküm olmadığı için stajyerlerin, bu kanun kapsamında tanımlanan tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde mesleki eğitim belgeleri olmaksızın çalıştırılmaları uygun olmamaktadır.
İŞKUR tarafından kullanılan staj sözleşmelerinde sadece stajyerin mesleği dışında başka işlerde çalıştırılamayacağı yazılırken
**, MEB kaynaklı Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği
*** gibi daha alt düzey mevzuatlar incelendiğinde stajyer "öğrenciler, günde sekiz saatten fazla, meslekleri dışındaki işlerle bağımsız olarak 6/4/2004 tarihli ve 25425 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine aykırı işlerde çalıştırılamaz." hükmü görülür. 18 yaşını aşmamış üniversite öğrencilerinin yaptıkları stajlar ise bu Yönetmelik dışında kalır.
İşyerlerinde stajyerlerin çalıştırılma esasları 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nda╝ bulunuyor. Bu Kanun'da görüldüğü kadarıyla stajyerler için 6331 sayılı Kanun'da olduğu gibi tehlikeli ve çok tehlikeli işler için bir belge zorunluluğu veya 4857 sayılı Kanuna bağlı ilgili Yönetmelik Ek'ine bulunan işlere dair bir atıf bulunmuyor.
Sonuç: Ülkemizde stajyerlerin hangi işlerde, hangi koşullarda çalışabileceklerine dair kesin hükümler içeren stajyerlere özel bir mevzuat bulunmamaktadır. Stayerler, İş Kanunu'na tabi olmadıkları için bu Kanuna dayanılarak çıkartılmış Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun şartlarda ve işlerde çalıştırılmaları beklenemez. Stajyerler 6331 sayılı Kanun hükümlerine tabidirler. Bu nedenle stajyerlerin tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalıştırılması, TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK hükümlerine aykırıdır. İŞKUR staj sözleşmeleri ve Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği vs. incelenerek varsa stajyerlerin çalıştırılabilecekleri işlerle ilgili kısıtlama olup olmadığı kontrol edilmelidir.
* http://webb.deu.edu.tr/hukuk/dergiler/dergimiz-15-ozel/1-ishukuku/19-yelizbozkurt.pdf
** http://www.maligundem.com/gundem/haberdetay.asp?ID=283
*** http://ogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosya...liiortaretmkurumlariynetmel1.7.201529403.docx
╝ http://mevzuat.meb.gov.tr/html/3.html