- Katılım
- 17 Mar 2012
- Mesajlar
- 5
- Tepki puanı
- 0
kırılma nedir?
hasar analizi
- Konbuyu başlatan Hatice UYGUL
- Başlangıç tarihi
- Katılım
- 2 Şub 2012
- Mesajlar
- 638
- Tepki puanı
- 813
basit gibi görünen ama aslında zor bi soru....
biraz araştıralım bakalım....
biraz araştıralım bakalım....
- Katılım
- 14 Şub 2012
- Mesajlar
- 364
- Tepki puanı
- 356
- Medeni hal
- Evli
- Meslek
- Uzman (A)
Kırılma,kararlı ve kararsız çatlak ilerlemelerinin koşullarını inceleyen geniş bir bilim dalıdır.Bu denli geniş bir bilim dalı temel ve ilgi alanı birbirinden çok farklı olan makine,inşaat ve metalurji mühendisliğinin uygulamaları içerisine etkin bir biçimde yayılmıştır,Konuya böylesi kapsamlı açıdan bakıldığında;kırılma en genel haliyle malzemelerin gerilim altında iki veya daha fazla parçaya ayrılması olarak tanımlanabilir ve malzemelerin dayanım özelliklerini kontrol etmektedir. Kırılma türlerini sınıflamak için çeşitli yöntemler vardır.Bunların en önemlisi,kırılmanın mekaniği ile ilgili olan ve uygulanan yükler ile bu yüklerin kırılma sırasında iç yapıdaki etkilerini önemseyerek yapılan sınıflamadır.Bu yönteme örnek olarak,gevrek kırılma,sünek kırılma,sürünme kırılması ve yorulma kırılmaları gösterilebilir.
Bir makine elemanının üzerine gelen zorlama şekli,yani gerilme ve şekil değişimi ile ortam koşulları,oluşacak kırılmanın türünü belirler.Çeşitli dış etkilere karşın,ancak pek az malzemede bir tek kırılma türü görülebilir.Aynı malzemede birden fazla kırılma türünü görmek mümkündür.Özellikle endüstriyel uygulamalarda kırılma türü,kırılma mekaniği yönünden,kırılma sırasında iç yapıda olan değişiklerden,çatlağın yapıda ilerleyiş şeklinden ve kırılan kesit görünümünden ayrı ayrı değerlendirilebilir.Bu durumda yukarıda verilen kırılma türlerinin birkaçı aynı anda kırılmayı karakterize eder.Ancak malzemenin kırılma öncesi durumu ve kırılmaya neden olan yükleme koşullarına göre kırılma türleri gevrek ve sünek kırılma olarak iki şekilde incelenebilir.
a)Gevrek Kırılma:Yok sayılabilecek kadar az ya da hiç kalıcı şekil değişikliği oluşturmadan malzemenin kırılmasıdır.Çatlak ilerlemesi çok hızlı olup,bu ilerleme çevre yüzey enerjisi ile oluşmaktadır.Diğer bir deyimle,çatlak oluştuktan sonra,ilerlemesi için sürekli dış gerilime ihtiyaç yoktur.Birçok durumda gevrek olarak kırılan malzemelerde,sadece kırılmış yüzey civarında çok az oranda kalıcı şekil değişikliği oluştuğundan,kırılan yüzeyin görünümü parlak ve düzgündür.
b)Sünek Kırılma:Kırılmadan önce malzemede kalıcı şekil değişikliği oluşursa,bu tür kırılma sünek kırılmadır.Kalıcı şekil değişiklerinin miktarı,kırılma sonrasında malzemedeki kesit azalması veya gerilme yönünde oluşan boy uzaması ölçülerek saptanabilir.Kırılma kalıcı şekil değişikliği oluşturabilecek gerilme ile doğru orantılı olup,yavaş oluşmaktadır.Kırılma sonucu kırılma yüzeylerinin görünümü liflidir.
Malzemenin Kırılma Şekilleri : Malzemenin kırılma veya mukavemetini kaybetme; malzemenin tahrip olarak, parçalara ayrılması ve bu suretle maruz kalacağı yükleri emniyetle kaldırma kabiliyetini tamamen kaybetmesi demektir. Kırılmanın sebebi ve mekanizması henüz tam manasıyla anlaşılmış değildir. Kırılmada önemli rol oynayan iki türlü mukavemet bahis konusudur. Bunlardan ilki; kayma mukavemetidir ki kristalleri teşkil eden atomlardan bir kısmının diğer kısma göre kaymasını önler. Diğeri kohezyon mukavemeti olup atomların birbirinden uzaklaşmasına engel olmaya çalışır. Bu iki mukavemetten hangisi daha küçük ise cismin o mukavemetin sona ermesi ile malzeme kırılır.
Kayma Kuvvetleri:
Basit kayma hali, makaslama mukavemetinin tarifi münasebetiyle bir katı cismin herhangi bir kesitinde yalnız teğetsel gerilmenin veya kayma gerilmesinin bulunması basit kayma halidir. Genel olarak bir cisimde çekme ve basınç halinde gerilmeler ile uzama ve kısalmalar arasında bir orantı mevcut ise böyle bir cisim basit kayma özelliğinde aynı özelliğe sahip olabilir. Diğer bir deyişle bu durumda da gerilme ile deformasyon arasındaki lineer bir bağıntı mevcuttur veya hooke kanunu geçerlidir
Kırılmanın türü ne olursa olsun kırılma iki aşamada oluşur.İlk aşama “çatlak oluşumu”,bunu izleyen ikinci aşama ise “çatlağın ilerlemesi”dir.Oluşan çatlağın ilerlemeye başlayabilmesi için gerekli koşullar yüklemenin şekli ve değerine bağlı olmakla beraber,çatlak oluşumunun;çatlağın gözlenebilme düzeyine,kristal hatalara,dislokasyonlara,yapıda var olan mikro çatlaklara ve yüzey kusurlarına bağlı olduğu bilinmektedir.Şekil 1.’de 1.Bölge çatlak oluşumu sırasında hata boyutu saptanmasının zor olduğu alanı,2.Bölge çatlak oluşumundan çatlak ilerlemesine geçiş sırasında,mühendislik anlamında ilk hataların gözlenebildiği alanı ve 3.Bölge ise gözlenebilen çatlak ilerleme alanını simgelemektedir.
Şekil 1.Çatlak oluşumu ve ilerlemesinin şematik olarak gösterilişi.
KIRILMA KRİTERİ
Bir kırılma kriteri,herhangi bir konstrüksüyonun veya tasarımın tahmin edilen kırılma tutumuna karşı standart hüküm verebilme olarak tanımlanır.kırılma kriteri genel anlamlı bir deyim olup düzlem gerinim,elastik-plastik ve tümüyle plastik kırılma yaklaşımlarının hepsini içerir.Kriter seçiminde önemli etkenler,tasarımcıya hesaplamalar için gerekli olan malzemenin tokluk değerinin bilinmesi,uygun kırılma kontrol düzeninin seçimi ve konstrüksüyonlar için özel gereksinimlerin bilinmesi olarak sayılabilir.Bir kriterin geliştirilmesi için önemli bazı veriler şöyle sıralanabilir:
a)Tasarımın sıcaklık,yükleme,yükleme miktarı vb.,gibi çalışma koşullarının bilinmesi,
b)Yapım malzemelerinin kullanılabilirliğinde yüklemenin miktarı ve türünün özellikle iyi uygulanması,
c)Tasarımın arzu edilen kullanım düzeyi (düzlem gerinim,elastik-plastik veya tümüyle plastik tasarım),
d)Diğer tasarımlarda oluşan başarısızlıklarının nedenlerinin bilinmesi.
Verilerden,çalışma koşulları ile yükleme türünün bilinmesi,bu koşullara dayanıklı malzemenin seçimini gerektiren öncelikli gereksinimlerdir.Tasarımın arzu edilen kırılma türü ise,malzeme kalınlığı ve akama dayanımı ikileminden kaynaklanan ve kırılmanın türünü belirleyen önemli bir kavramdır.
KIRILMA TEORİLERİ
Cisimlerin kuvvetler tesiri altında ne gibi sebeplerin tesiri ile kırıldığını araştıran bilim adamları,bir çok deneyin sonucunda bazı kriterler ileri sürmüşlerdir.Bu kriterlere “Kırılma Kriterleri” denir.Bazı kitaplar bu kriterleri “Kırılma Teorileri” veya “Kırılma Hipotezleri” adı altında inceler.
a)Çeşitli Şartlara ve Tesirlere göre Kırılmanın Sınıflandırılması:
Sıcaklık derecesi esas alınacak olursa,kırılma olayını:
1-Normal sıcaklıkta kırılma,
2-Yüksek sıcaklıkta kırılma.
olarak iki bölümde incelemek mümkündür.
Ayrıca,etki eden kuvvetlerin çeşidine göre:
1-Statik etki altında kırılma,
2-Dinamik etki altında kırılma.
Olarak iki bölümde incelemek mümkündür.
b)Normal Sıcaklıkta ve Statik Etki Altında Kırılma
Statik etkiyle kastedilen,kuvvetlerin yavaş etki ederek şiddetlerini yavaş yavaş artırmaları halinde meydana gelen kırılmadır.Bu kırılmayı açıklamak için ileri sürülen kırılma teorileri esas olarak üç grupta toplanabilir:
1-Gerilme Teorileri.
2-Şekil Değişimi Teorileri.
3- Şekil Değişimi İşi Teorileri.
Kuvvetin Zamanla Değişmesi Hali,Tekrarlı Tesir,Yorulma:
Buraya kadar incelenmiş olan “kırılma teorileri” etkilerin “yavaş etki”olması hali içindir. Tekrarlı zorlamalar altında malzemenin mukavemeti azalır, çekme mukavemetinin çok altındaki gerilmeler kırılma oluşabilir. Buna neden olan yorulma olayıdır. Yorulma kırılması gevrek türde olduğundan nerede ne zaman olacağını kestirmek zordur. Geçmişte birçok kazalara neden olduğundan üzerine yoğun çalışmalar yapılmış ve halende yapılmaktadır. Bununla beraber çok değişik etkenlerin rol oynadığı bu karışık olayı yakından tanımlamakla yorulma kırılmalarını önlemek mümkündür.Pratikte çok defa kuvvetin zamanla çok çabuk değişerek etki ettiği de görülür.Bu hale,inşaat mühendisliğinde “fabrikalarda,tren raylarında,köprülerde” pek çok rastlandığı gibi,makine mühendisliğinde “makine elemanlarında,hareket iletim eksenlerinde,piston kollarında,yaylarda,perçin ve cıvatalarda,kaynak dikişlerinde,uçak ve gemi elemanlarında,v.s.de” çok fazla rastlanır.Bu halde kuvvet genel olarak Şekil 11 a’da görüldüğü gibi değişir.Bu gibi etkiye maruz elemanlarda kırılma haline sıkça rastlanır.Bu tip etkiler altında kırılmanın meydana geleceğine dair önceden,elemanın yüzeyinde hiçbir belirtiye rastlanmadığından,elemanın ne zaman ve nasıl kırılacağını önceden tahmin etmek mümkün olmaz ve sonuçta tehlikeli kazalar da meydana gelebilir.Bu nedenle bu tip elemanlarda kırılmanın ne zaman oluştuğu belirlenmeli ve bu sınırdan uzak kalınmalıdır. Yorulma kırılması yüzeyin ilginç bir görünüşü vardır. Yüzeyde çatlağın başladığı yorulma odağı ile onu çevreleyen midye kabuğunu andıran aynı merkezli eğriler ve bunların yanında taneli bir bölge görülür. Çatlak zamanla yavaş yavaş ilerlerken karşılıklı yüzeylerin sürekli birbirine sürtünmesi sonucu yorulma kırılması yüzeyi parlak görünür. Çatlak ilerleyip geri kalan dolu kesit normal yükü taşıyamaz hale gelince ani kırılma meydana gelir ve kırılma yüzeyi taneli görünüştedir. Yorulma genellikle iç yapıda mevcut kusurlar civarında oluşan yerel gerilme yığılmalarından kaynaklanır. Bundan dolayı yorulma olayı iç yapıya çok bağlıdır. İç yapıda bulunan çatlak, çentik boşluk sert parçacık ve ani kesit değişmeleri civarındaki gerilmeler ortalama gerilmelerden daha büyüktür. Bu gerilmeler etkisinde yerel plastik şekil değiştirme meydana gelir. Diğer taraftan başlangıçta hiçbir bozukluk içermeyen yüzeyi parlatılmış üniform kesitli bir metalde elastik sınır altında da dislokasyonlar yerel olarak hareket ederek kayma bantları oluştururlar. Bu bantlar da yüzeyde çıkıntılar ve çöküntülerin doğmasına dolayısıyla gerilme yığılmalarına neden olurlar. Bütün bu hallerde tekrarlı zorlamalar etkisiyle oluşan tersinir olmayan plastik şekil değiştirme sonucu malzeme pekleşir, gevrekliği artar ani yorulma kırılması meydana getirir. Yorulma çatlakları genellikle yüzeyde başlar ve içeriye doğru yayılır.Uygulamada kolaylık olması için ,kuvvetin Şekil 11 b’de görüldüğü gibi düzgün bir biçimde,bir Pmax üst sınırı ile bir Pmin alt sınırı arasında değişmesi incelenecek,kırılmanın hangi şartlar ile ortaya çıktığı belirlenecek ve sonra bundan bir emniyet katsayısı ile uzak kalınacaktır.Böylece kuvvetin düzgün bir şekilde değişmesi hali hakkında bir fikir edindikten sonra kuvvetin Şekil11 a’da görüldüğü gibi düzensiz değişmesi halinde kırılma için bir fikir edinmek mümkün olur.İşte kuvvetin böyle zamanla sık değişmesi halinde,belirli bir kuvvet tekrarından sonra elemanların kırılmasına “Yorulma Kırılması” denir.Günlük hayatta da konuyu bilmesek bile bu özellikten yararlanırız.Örneğin,bir tel parçasını veya bir tenekeyi koparmak için iki tarafa büker ve birkaç tekrardan sonra koparırız.
KAYNAKÇA
J.H.Smith:Some Experiments on Fatigue of Metals
Doç. Dr. Tekin ÖZBEK İstanbul Teknik Üniversitesi “Mukavemet”
H.F.Moore and T.M. Jasper:An Investigation of the Fatigue of Metals
makina kırılmasından bahsediyorsanız sigortacıların tanımlamaları var ;
Makine Kırılması Sigortası Nedir?
Makineleriniz ve tesisleriniz her zaman risklerle karşı karşıyadır. Bazen normal çalışır halde iken, bazen aynı işyerinde temizleme, revizyon veya yer değiştirme esasında arızalanma veya kırılma durumunda kalabilirler.
Her türlü pompa, kompresör, jeneratör vb. makineler, soğutma sistemleri, arıtma sistemleri ile arıtma sistemleri, ısıtma-havalandırma sistemleri ile tekstil, metalurji, kağıt, çimento vb. sanayi alanlarındaki makinelerinizi sigortalayabilirsiniz.
Makine Kırılması Sigortası ile şu risklere karşı tam güvence verilmektedir :
İşletme kazaları:
-Su çekiçlemesi
-Yağlama kusuru -Hatalı tasarımın yol açacağı ziya ve hasarlar
-Kısa devre, diğer elektriki nedenler
-Tıkanma, yabancı maddelerin girmesi
-Santrifüj kuvvetinin yol açacağı yırtılmalar
-Kazanlardaki su eksikliği,
-Alçak basıncın yol açacağı deformasyonlar,
-Fırtına, don, buz sürüklenmesi
-Hatalı kullanım, bilgisizlik ve ihmal Dilerseniz Grev, Lokavt, Kargaşalık, Halk Hareketleri, Kötü Niyetli Hareketler ve Terör Ekspres Nakliye Fazla Mesai Ücretleri Fizik İnfilak Makinenin Temel ve Kaideleri Hareketli Makineler İş Makineleri İçin Geniş Kasko (Çarpma, Devrilme, Toprak Kayması, Yangın, Yıldırım, Deprem, Sel vb Teminatta dahil edilebilir.)
Başka bir sigorta şirketinin tanımı ;
Makine Kırılması Sigortası, (poliçede kayıtlı; sayıları, imalat yılları, nitelikleri ve değerleri yazılı) üretim yapan veya üretime yardımcı olan, işletmede kullanılan sabit veya hareketli makinelerin deneme devresinden sonra normal çalışır haldeyken veya aynı iş yerinde temizleme, revizyon veya değiştirme esnasında veya dururken ani ve beklenmedik her türlü sebepten meydana gelecek hasarları teminat altına alır.
Bu poliçe kapsamında, poliçe üzerinde marka, model ve seri numarası yazılı makinelerin karşılaşabileceği aşağıda yazılı hasarlara ek olarak, istisna edilmeyen diğer hallerden meydana gelen maddi ziya ve hasarların gerektirdiği tamirat ve ikame masraflarını teminat altına alır.
Bir makine elemanının üzerine gelen zorlama şekli,yani gerilme ve şekil değişimi ile ortam koşulları,oluşacak kırılmanın türünü belirler.Çeşitli dış etkilere karşın,ancak pek az malzemede bir tek kırılma türü görülebilir.Aynı malzemede birden fazla kırılma türünü görmek mümkündür.Özellikle endüstriyel uygulamalarda kırılma türü,kırılma mekaniği yönünden,kırılma sırasında iç yapıda olan değişiklerden,çatlağın yapıda ilerleyiş şeklinden ve kırılan kesit görünümünden ayrı ayrı değerlendirilebilir.Bu durumda yukarıda verilen kırılma türlerinin birkaçı aynı anda kırılmayı karakterize eder.Ancak malzemenin kırılma öncesi durumu ve kırılmaya neden olan yükleme koşullarına göre kırılma türleri gevrek ve sünek kırılma olarak iki şekilde incelenebilir.
a)Gevrek Kırılma:Yok sayılabilecek kadar az ya da hiç kalıcı şekil değişikliği oluşturmadan malzemenin kırılmasıdır.Çatlak ilerlemesi çok hızlı olup,bu ilerleme çevre yüzey enerjisi ile oluşmaktadır.Diğer bir deyimle,çatlak oluştuktan sonra,ilerlemesi için sürekli dış gerilime ihtiyaç yoktur.Birçok durumda gevrek olarak kırılan malzemelerde,sadece kırılmış yüzey civarında çok az oranda kalıcı şekil değişikliği oluştuğundan,kırılan yüzeyin görünümü parlak ve düzgündür.
b)Sünek Kırılma:Kırılmadan önce malzemede kalıcı şekil değişikliği oluşursa,bu tür kırılma sünek kırılmadır.Kalıcı şekil değişiklerinin miktarı,kırılma sonrasında malzemedeki kesit azalması veya gerilme yönünde oluşan boy uzaması ölçülerek saptanabilir.Kırılma kalıcı şekil değişikliği oluşturabilecek gerilme ile doğru orantılı olup,yavaş oluşmaktadır.Kırılma sonucu kırılma yüzeylerinin görünümü liflidir.
Malzemenin Kırılma Şekilleri : Malzemenin kırılma veya mukavemetini kaybetme; malzemenin tahrip olarak, parçalara ayrılması ve bu suretle maruz kalacağı yükleri emniyetle kaldırma kabiliyetini tamamen kaybetmesi demektir. Kırılmanın sebebi ve mekanizması henüz tam manasıyla anlaşılmış değildir. Kırılmada önemli rol oynayan iki türlü mukavemet bahis konusudur. Bunlardan ilki; kayma mukavemetidir ki kristalleri teşkil eden atomlardan bir kısmının diğer kısma göre kaymasını önler. Diğeri kohezyon mukavemeti olup atomların birbirinden uzaklaşmasına engel olmaya çalışır. Bu iki mukavemetten hangisi daha küçük ise cismin o mukavemetin sona ermesi ile malzeme kırılır.
Kayma Kuvvetleri:
Basit kayma hali, makaslama mukavemetinin tarifi münasebetiyle bir katı cismin herhangi bir kesitinde yalnız teğetsel gerilmenin veya kayma gerilmesinin bulunması basit kayma halidir. Genel olarak bir cisimde çekme ve basınç halinde gerilmeler ile uzama ve kısalmalar arasında bir orantı mevcut ise böyle bir cisim basit kayma özelliğinde aynı özelliğe sahip olabilir. Diğer bir deyişle bu durumda da gerilme ile deformasyon arasındaki lineer bir bağıntı mevcuttur veya hooke kanunu geçerlidir
Kırılmanın türü ne olursa olsun kırılma iki aşamada oluşur.İlk aşama “çatlak oluşumu”,bunu izleyen ikinci aşama ise “çatlağın ilerlemesi”dir.Oluşan çatlağın ilerlemeye başlayabilmesi için gerekli koşullar yüklemenin şekli ve değerine bağlı olmakla beraber,çatlak oluşumunun;çatlağın gözlenebilme düzeyine,kristal hatalara,dislokasyonlara,yapıda var olan mikro çatlaklara ve yüzey kusurlarına bağlı olduğu bilinmektedir.Şekil 1.’de 1.Bölge çatlak oluşumu sırasında hata boyutu saptanmasının zor olduğu alanı,2.Bölge çatlak oluşumundan çatlak ilerlemesine geçiş sırasında,mühendislik anlamında ilk hataların gözlenebildiği alanı ve 3.Bölge ise gözlenebilen çatlak ilerleme alanını simgelemektedir.
Şekil 1.Çatlak oluşumu ve ilerlemesinin şematik olarak gösterilişi.
KIRILMA KRİTERİ
Bir kırılma kriteri,herhangi bir konstrüksüyonun veya tasarımın tahmin edilen kırılma tutumuna karşı standart hüküm verebilme olarak tanımlanır.kırılma kriteri genel anlamlı bir deyim olup düzlem gerinim,elastik-plastik ve tümüyle plastik kırılma yaklaşımlarının hepsini içerir.Kriter seçiminde önemli etkenler,tasarımcıya hesaplamalar için gerekli olan malzemenin tokluk değerinin bilinmesi,uygun kırılma kontrol düzeninin seçimi ve konstrüksüyonlar için özel gereksinimlerin bilinmesi olarak sayılabilir.Bir kriterin geliştirilmesi için önemli bazı veriler şöyle sıralanabilir:
a)Tasarımın sıcaklık,yükleme,yükleme miktarı vb.,gibi çalışma koşullarının bilinmesi,
b)Yapım malzemelerinin kullanılabilirliğinde yüklemenin miktarı ve türünün özellikle iyi uygulanması,
c)Tasarımın arzu edilen kullanım düzeyi (düzlem gerinim,elastik-plastik veya tümüyle plastik tasarım),
d)Diğer tasarımlarda oluşan başarısızlıklarının nedenlerinin bilinmesi.
Verilerden,çalışma koşulları ile yükleme türünün bilinmesi,bu koşullara dayanıklı malzemenin seçimini gerektiren öncelikli gereksinimlerdir.Tasarımın arzu edilen kırılma türü ise,malzeme kalınlığı ve akama dayanımı ikileminden kaynaklanan ve kırılmanın türünü belirleyen önemli bir kavramdır.
KIRILMA TEORİLERİ
Cisimlerin kuvvetler tesiri altında ne gibi sebeplerin tesiri ile kırıldığını araştıran bilim adamları,bir çok deneyin sonucunda bazı kriterler ileri sürmüşlerdir.Bu kriterlere “Kırılma Kriterleri” denir.Bazı kitaplar bu kriterleri “Kırılma Teorileri” veya “Kırılma Hipotezleri” adı altında inceler.
a)Çeşitli Şartlara ve Tesirlere göre Kırılmanın Sınıflandırılması:
Sıcaklık derecesi esas alınacak olursa,kırılma olayını:
1-Normal sıcaklıkta kırılma,
2-Yüksek sıcaklıkta kırılma.
olarak iki bölümde incelemek mümkündür.
Ayrıca,etki eden kuvvetlerin çeşidine göre:
1-Statik etki altında kırılma,
2-Dinamik etki altında kırılma.
Olarak iki bölümde incelemek mümkündür.
b)Normal Sıcaklıkta ve Statik Etki Altında Kırılma
Statik etkiyle kastedilen,kuvvetlerin yavaş etki ederek şiddetlerini yavaş yavaş artırmaları halinde meydana gelen kırılmadır.Bu kırılmayı açıklamak için ileri sürülen kırılma teorileri esas olarak üç grupta toplanabilir:
1-Gerilme Teorileri.
2-Şekil Değişimi Teorileri.
3- Şekil Değişimi İşi Teorileri.
Kuvvetin Zamanla Değişmesi Hali,Tekrarlı Tesir,Yorulma:
Buraya kadar incelenmiş olan “kırılma teorileri” etkilerin “yavaş etki”olması hali içindir. Tekrarlı zorlamalar altında malzemenin mukavemeti azalır, çekme mukavemetinin çok altındaki gerilmeler kırılma oluşabilir. Buna neden olan yorulma olayıdır. Yorulma kırılması gevrek türde olduğundan nerede ne zaman olacağını kestirmek zordur. Geçmişte birçok kazalara neden olduğundan üzerine yoğun çalışmalar yapılmış ve halende yapılmaktadır. Bununla beraber çok değişik etkenlerin rol oynadığı bu karışık olayı yakından tanımlamakla yorulma kırılmalarını önlemek mümkündür.Pratikte çok defa kuvvetin zamanla çok çabuk değişerek etki ettiği de görülür.Bu hale,inşaat mühendisliğinde “fabrikalarda,tren raylarında,köprülerde” pek çok rastlandığı gibi,makine mühendisliğinde “makine elemanlarında,hareket iletim eksenlerinde,piston kollarında,yaylarda,perçin ve cıvatalarda,kaynak dikişlerinde,uçak ve gemi elemanlarında,v.s.de” çok fazla rastlanır.Bu halde kuvvet genel olarak Şekil 11 a’da görüldüğü gibi değişir.Bu gibi etkiye maruz elemanlarda kırılma haline sıkça rastlanır.Bu tip etkiler altında kırılmanın meydana geleceğine dair önceden,elemanın yüzeyinde hiçbir belirtiye rastlanmadığından,elemanın ne zaman ve nasıl kırılacağını önceden tahmin etmek mümkün olmaz ve sonuçta tehlikeli kazalar da meydana gelebilir.Bu nedenle bu tip elemanlarda kırılmanın ne zaman oluştuğu belirlenmeli ve bu sınırdan uzak kalınmalıdır. Yorulma kırılması yüzeyin ilginç bir görünüşü vardır. Yüzeyde çatlağın başladığı yorulma odağı ile onu çevreleyen midye kabuğunu andıran aynı merkezli eğriler ve bunların yanında taneli bir bölge görülür. Çatlak zamanla yavaş yavaş ilerlerken karşılıklı yüzeylerin sürekli birbirine sürtünmesi sonucu yorulma kırılması yüzeyi parlak görünür. Çatlak ilerleyip geri kalan dolu kesit normal yükü taşıyamaz hale gelince ani kırılma meydana gelir ve kırılma yüzeyi taneli görünüştedir. Yorulma genellikle iç yapıda mevcut kusurlar civarında oluşan yerel gerilme yığılmalarından kaynaklanır. Bundan dolayı yorulma olayı iç yapıya çok bağlıdır. İç yapıda bulunan çatlak, çentik boşluk sert parçacık ve ani kesit değişmeleri civarındaki gerilmeler ortalama gerilmelerden daha büyüktür. Bu gerilmeler etkisinde yerel plastik şekil değiştirme meydana gelir. Diğer taraftan başlangıçta hiçbir bozukluk içermeyen yüzeyi parlatılmış üniform kesitli bir metalde elastik sınır altında da dislokasyonlar yerel olarak hareket ederek kayma bantları oluştururlar. Bu bantlar da yüzeyde çıkıntılar ve çöküntülerin doğmasına dolayısıyla gerilme yığılmalarına neden olurlar. Bütün bu hallerde tekrarlı zorlamalar etkisiyle oluşan tersinir olmayan plastik şekil değiştirme sonucu malzeme pekleşir, gevrekliği artar ani yorulma kırılması meydana getirir. Yorulma çatlakları genellikle yüzeyde başlar ve içeriye doğru yayılır.Uygulamada kolaylık olması için ,kuvvetin Şekil 11 b’de görüldüğü gibi düzgün bir biçimde,bir Pmax üst sınırı ile bir Pmin alt sınırı arasında değişmesi incelenecek,kırılmanın hangi şartlar ile ortaya çıktığı belirlenecek ve sonra bundan bir emniyet katsayısı ile uzak kalınacaktır.Böylece kuvvetin düzgün bir şekilde değişmesi hali hakkında bir fikir edindikten sonra kuvvetin Şekil11 a’da görüldüğü gibi düzensiz değişmesi halinde kırılma için bir fikir edinmek mümkün olur.İşte kuvvetin böyle zamanla sık değişmesi halinde,belirli bir kuvvet tekrarından sonra elemanların kırılmasına “Yorulma Kırılması” denir.Günlük hayatta da konuyu bilmesek bile bu özellikten yararlanırız.Örneğin,bir tel parçasını veya bir tenekeyi koparmak için iki tarafa büker ve birkaç tekrardan sonra koparırız.
KAYNAKÇA
J.H.Smith:Some Experiments on Fatigue of Metals
Doç. Dr. Tekin ÖZBEK İstanbul Teknik Üniversitesi “Mukavemet”
H.F.Moore and T.M. Jasper:An Investigation of the Fatigue of Metals
makina kırılmasından bahsediyorsanız sigortacıların tanımlamaları var ;
Makine Kırılması Sigortası Nedir?
Makineleriniz ve tesisleriniz her zaman risklerle karşı karşıyadır. Bazen normal çalışır halde iken, bazen aynı işyerinde temizleme, revizyon veya yer değiştirme esasında arızalanma veya kırılma durumunda kalabilirler.
Her türlü pompa, kompresör, jeneratör vb. makineler, soğutma sistemleri, arıtma sistemleri ile arıtma sistemleri, ısıtma-havalandırma sistemleri ile tekstil, metalurji, kağıt, çimento vb. sanayi alanlarındaki makinelerinizi sigortalayabilirsiniz.
Makine Kırılması Sigortası ile şu risklere karşı tam güvence verilmektedir :
İşletme kazaları:
-Su çekiçlemesi
-Yağlama kusuru -Hatalı tasarımın yol açacağı ziya ve hasarlar
-Kısa devre, diğer elektriki nedenler
-Tıkanma, yabancı maddelerin girmesi
-Santrifüj kuvvetinin yol açacağı yırtılmalar
-Kazanlardaki su eksikliği,
-Alçak basıncın yol açacağı deformasyonlar,
-Fırtına, don, buz sürüklenmesi
-Hatalı kullanım, bilgisizlik ve ihmal Dilerseniz Grev, Lokavt, Kargaşalık, Halk Hareketleri, Kötü Niyetli Hareketler ve Terör Ekspres Nakliye Fazla Mesai Ücretleri Fizik İnfilak Makinenin Temel ve Kaideleri Hareketli Makineler İş Makineleri İçin Geniş Kasko (Çarpma, Devrilme, Toprak Kayması, Yangın, Yıldırım, Deprem, Sel vb Teminatta dahil edilebilir.)
Başka bir sigorta şirketinin tanımı ;
Makine Kırılması Sigortası, (poliçede kayıtlı; sayıları, imalat yılları, nitelikleri ve değerleri yazılı) üretim yapan veya üretime yardımcı olan, işletmede kullanılan sabit veya hareketli makinelerin deneme devresinden sonra normal çalışır haldeyken veya aynı iş yerinde temizleme, revizyon veya değiştirme esnasında veya dururken ani ve beklenmedik her türlü sebepten meydana gelecek hasarları teminat altına alır.
Bu poliçe kapsamında, poliçe üzerinde marka, model ve seri numarası yazılı makinelerin karşılaşabileceği aşağıda yazılı hasarlara ek olarak, istisna edilmeyen diğer hallerden meydana gelen maddi ziya ve hasarların gerektirdiği tamirat ve ikame masraflarını teminat altına alır.
- İşletme kazaları,
- Modelin, imalatın, montajın, malzemenin, kalıbın, dökümün ve işçiliğin kusurlu olması
- Yağlama kusurları,
- Elektrikle enerjisinin doğrudan doğruya tesiri neticesi kısa devre, şerare, voltaj yükselmesi ile yalıtım hatası ve atmosferik elektrikiyetin dolaylı etkileri (alevsiz yanma)
- Tıkanma, yabancı madde girmesi,
- Santrifüj kuvvetinin neden olduğu parçalanmalar,
- Buhar kazanları ve buhar kaplarındaki su noksanlığı
- Su çekiçlemesi, ani olarak aşırı ısınma veya soğuma,
- Kapalı kaplardaki alçak basınç dolayısıyla ortaya çıkan ezilme, yırtılma, buruşma vs. deformasyonlar
- Fırtına ve kasırgadan, dondan veya çözülen buz parçalarının yürümesi
- İşletme personelinin veya üçüncü şahısların ihmali, kusuru, hatası, dikkatsizliği veya sabotajı
- Not:
1. Makine Kırılması Teminatında; deprem, sel, seylap, alevli yangın, hırsızlık teminatı bulunmamaktadır. Makine Kırılması teminatı alan sigortalının ayrıca yangın işyeri poliçesi teminatı alması gerekmektedir.
2. Bu sigorta ile teminat altına alınan cihaz veya makinelerin sigorta bedeli, yeni model değeri (yeni değer + nakliye + montaj + gümrük + vergi + resim + harç ve masrafları dahil) olmalıdır. Yeni cihazın veya makinenin değeri; bir cihazın veya makinenin yaptığı işi aynı verimlilikte yapabilecek yeni model cihazın veya makinenin bedelidir
- Katılım
- 17 Mar 2012
- Mesajlar
- 5
- Tepki puanı
- 0
teşekkür ederimmmmmmmmmmmm
- Katılım
- 2 Şub 2012
- Mesajlar
- 638
- Tepki puanı
- 813
şunlara bi göz atın derim...