Plastik Endüstrisinde İSG
Genel Profil
Plastik Sektöründe Kazalar, Hastalıklar ve Tehlikeler
Plastik Sektöründe Çalışan İşçiler İçin Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
I-GENEL PROFİL
Plastik sanayii, günümüzde en önemli sektörlerden biridir. Evlerde kullanılan leğenlerden, kovalardan, fırçalardan, yer döşemelerinden, bina yalıtım kaplamalarından, köpüklerden marketlerde kullanılan naylon poşetlere, su borularından tükenmez kalemlere, formika mobilya kaplamalarından pet meşrubat şişelerine, naylon bayan çoraplarından boyalara, teflon tavalardan kaplamalara ve cilalara, kalıplardan film şeritlere, fiberlerden kablolara, ambalaj imalatından banyo perdelerine, araba lastiklerinden etiketlere ve otomobil üretiminden gemi imalatına kadar neredeyse günlük yaşamda kullanılan her nesnede plastik sanayiine ait bir ürüne rastlamak olasıdır.
Plastikler aslında polimerlerdir: Birbirine bağlanmış uzun atom zincirleri. Bu zincirler biribirini yineleyen birçok moleküler birimden oluşmaktadır. Karbon ve hidrojenin tek başına veya oksijen, azot, kükürt ve klor ile oluşturdukları polimerler plastiklerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Selüloz(bitkilerin hücre duvarında bulunan yapıtaşı)’un nitratlanmasıyla oluşturulan Proxylin’i, alkol ve kafur ile karıştırarak ilk doğal plastiği İngiliz bilim adamı Alexander Parkes bulmuştur. Sentetik bir polimere dayanan ilk plastik ise fenol ve formaldehit kullanılarak yapılmış ve adına bakalit denmiştir.
Plastikleri sınıflandırmak gerekirse:
- Selüloz bazlı plastikler(Selüloyid, rayon)
- Bakalit (Fenol, formaldehit)
- Strafor (Polyester-PS- , PolyVinylChoride-PVC-)
- Naylon (Polyamide-PA)
- Sentetik Kauçuk
- Polyethylene, acrylic, Polyurethane, Polyethylene terphthalate -PET-,
- Polytetrafluoroethylene-Teflon-
II- PLASTİK SEKTÖRÜNDE KAZALAR, HASTALIKLAR VE TEHLİKELER
1.Hastalıklar
1.1. Kimyasal Tehlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar
Fiberglas yapımında kulanılan doymamış polyester reçineleri, kimyasal açıdan reaktif olan fenol formaldehit reçineleri ve üretanlar gibi plastik sektöründe kullanılan sıvı ve tozlardan ötürü önemli bir kontakt dermatit* riski söz konusudur.
Polymerlerin ısı ile termal indirgenmesi sırasında ortaya dumanlar çıkabilir. Ancak mühendislik önlemleri bu konunu üstesinden gelmek konusunda çok önemli olabilir. Bu konuda iyi bir havalandırma sisteminin varlığı da riskleri ortadan kaldırmak konusunda çok etkilidir. PVC-Polyvinylcloride- ve Polytetrafluoroethylene-Teflon-
aşırı ısıtıldığı zaman ortaya çıkan dumandan ötürü polymer duman ateşi* hastalığı görülebilir.
Pekçok endüstride bilindiği gibi çok çeşitli plastik ürünler kullanılmaktadır. Bu plastik ürünlerin birçoğu kimi zamanlarda termal strese yani aşırı ısıya sunuk(maruz) kalabilmektedir. Boya ile kaplı metal plaka veya tabakaların ya da plastik kaplı boruların kaynak işlemi sırasında yüksek ısıya sunuk kalmaları gibi durumlarda acaba zehirleyici miktarlarda uçucu gazlar ortaya çıkmakta mıdır?
. Aşağıdaki tablo bazı plastikleri ve ısıya sunuk kaldıklarında ortaya çıkardıkları uçucu gazları sıralamaktadır.
Plastikler Ortaya çıkan uçucu maddeler
Polyxmetilen Formaldehit
kloropren kauçuk Hidrojen klorür
Polistiren Stiren
Polikarbonat Fenol
PVC Hidrojen Klorür
Poliamid 66 Siklopentanon
Teflon Perflorine doymamış hidrokarbonlar
Polietilen Doymamış alifatik hidrokarbonlar
Poliüretan Hidrojen Siyanür
Poliüretan reçinelerle kullanılan izosiyanatların zehirli dumanları kimyasal pnömonite* ve ciddi astım* rahatsızlıklarına neden olur. Bir kere bu dumanlara duyarlı hale gelen kişi bundan sonra iş değiştirmek zorundadır. Aynı tehlike formaldehit reçineleri ile çalışırken de mevcuttur. Fiberglas üretilirken de oldukça yüksek miktarlarda stiren buharı kullanılmaktadır. Bu da yukarıda sayılan hastalıklara neden olmaktadır. Klorlanmış Hidrokarbonlar gibi solvanlar sektörde sıkça kullanılmaktadır. Bunların solunması da ciddi tehlikelere yol açabilir ki bunların içinden önemli olanlarından birisi narkoz*dur.
1.2. Fiziksel Tekhlikelerden Kaynaklanan Hastalıklar
Granülatörler(tozlaştırıcılar) çalışırken oldukça fazla ses çıkartılar. Bu çıkan gürültü bazen o kadar yüksek seviyelerde olmaktadır ki bu makinaların yanında çalışanlar ve bu makinaları idare edenler geçici ve bazen de sürekli duyma(işitme) kayıpları ile karşılaşırlar.
2. Kazalar
Yanıklar* da önemli tehlikelerden biridir. Plastik üretimi için kullanılan bazı katkı maddeleri ve katalizörler su veya hava ile temas etmeleri durumunda aşırı reaktif olabilirler ve yanmalara neden olurlar. Eriyik halde bulunan plastiklerle çalışılırken veya bir yerden bir yere taşınırken her zaman dökülebilir ve sıçrayabilir ve sonunda yanmalar ve haşlanmalar olabilir. Ayrıca bazı plastiklerin cilde yapışma tehlikesi vardır ki bu durumlarda yanıkların verdiği hasarlar artar.
Organik peroksitler son derece tahriş edicidir ve özellikle göze sıçraması durumunda kişiyi kör edebilirler. Bu tehlikelerden korunmak için uygun Göz Koruyucu Donanımlar kullanılmaıldır.
III- PLASTİK ENDÜSRTİSİ İŞÇİLERİ İÇİN SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
Granülatörler söz edildiği gibi son derece fazla gürültü çıkartırlar. Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte normalde sekiz saat boyunca en fazla 85-90 dBA sese sunuk kalınabilir ve bunu 80dBA’nın altında geçirilecek 16 saatlik dinlenme süreci takip etmelidir. 85-90 DBA’nın üzerinde sese sunuk kalınıyorsa mutlaka kulak koruyucu donanımlar kullanılmalıdır tersi durumda ileride mutlaka işitme sorunları yaşanır. Bunların yanında düzenli olarak en azından yıllık odiyometri testleri(işitebilirlik) yapılmalıdır. Ayrıca gürültünün çok olduğu iş yerlerinde kişisel dozimetreler bulundurulmalıdır. Bu riskler, makinaların ses öldürücü materyallerle kaplanması yoluyla ortadan kaldırılabilir.
Kullanılan kimyasalların buharları, dumanları, kokuları ve bunlarla birlikte tozlar solunum yollarını son derece olumsuz etkilemektedir ve daha önce sayılan birçok hastalığa neden olmaktadır. Bu risklere karşı son derece iyi çalışan yerel cebri çekişli havalandırma sistemlerine(Local Exhaust Ventilation –LEV-) gereksinim vardır. Bunlarla birlikte solunum koruyucu donanımlar olan maskeler, solunum cihazları kullanılabilir.