- Katılım
- 26 Şub 2012
- Mesajlar
- 802
- Tepki puanı
- 5,498
- Meslek
- Uzman (B)
Dosyayı aşağıdaki adresten indirebilirsin.
http://xzenon34.files.wordpress.com/2012/03/13-toprak-metin-pdf-121209.pdf
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Çevre Görevlisi Eğitim Programı
TOPRAK KİRLENMESİ
Hazırlayan
Prof.Dr. İsmail TORÖZ
12.12.2009 – Antalya
İÇİNDEKİLER
1- TOPRAK KİRLİLİĞİ .................................................................................................................. 1
1.1 Tanımlar ........................................................................................................................ 1
1.2 Toprak Kirliliğine Neden Olan Kaynaklar Ve Kirleticiler .................................................... 1
1.3 Kirlenmiş Bir Toprakta Kirleticiler İçin Doğal Giderim Prosesleri ....................................... 2
1.4 Toprak Kirliliğinin Etkileri ............................................................................................... 5
1.5 Toprak Kirliliğinin Önlenmesi İçin Alınabilecek Tedbirler ................................................. 7
2- ARITMA ÇAMURLARININ TOPRAK UYGULAMALARI ................................................................ 7
3- KİRLENMİŞ TOPRAKLARIN TEMİZLENMESİ ............................................................................. 8
4- YASAL DURUM ...................................................................................................................... 9
5- KAYNAKLAR ........................................................................................................................ 11
TOPRAK KİRLENMESİ
1
1- TOPRAK KİRLİLİĞİ
1.1 Tanımlar
Toprak1 Kirliliği : (1) Toprağın, insan etkinlikleri sonucu olusan cesitli bilesiklere
bulastırılmasını takiben, toprakta yasayan canlılar ile yetisen ve yetistirilen bitkilere veya bu
bitkilerle beslenen canlılara toksik etkide bulunacak ve zarar verecek duzeyde anormal
fonksiyonda bulunmasını, toprağa eklenen kimyasal materyalin toprağın ozumleme
kapasitesinin uzerine cıkması, toprağın verim kapasitesinin dusmesidir (TKKY, 2005).
(2) Doğal toprak yapısında, insan kaynaklı kimyasallar veya diğer
değisiklikler ile meydana gelen bozulmadır.
1.2 Toprak Kirliliğine Neden Olan Kaynaklar Ve Kirleticiler
Toprak, temas halinde olduğu su ve hava ortamlarında bulunan kirletici maddeler icin nihai
depolama yeridir. Diğer taraftan toprak, karasal ekosistemin tasıyıcı bir bileseni olup,
kalitesindeki değisim, gerek doğal ve gerekse tarım ekosisteminin verimliliğini doğrudan
etkiler. Bu nedenle, toprağın hangi kaynaklar tarafından ve hangi bilesenler (ozellikle hangi
kimyasallar) ile kirletilebileceğinin bilinmesi, alınacak tedbirlere karar verilmesi noktasında
onem tasımaktadır.
Toprak kirlenmesine neden olabilecek kaynaklar arasında baslıca ;
• yer altı depolama tanklarından sızmalar,
• pestisit uygulamaları2,
• kirlenmis suların yer altı tabakalarına sızması3,
• petrol ve yakıt dokulmeleri,
• duzenli depolama tesislerinin sızıntı suları,
• endustriyel atıkların doğrudan toprağa atılması4,
sayılabilir.
Bunların yanı sıra, tarım arazilerinin yakınından gecen karayollarından dolayı egzoz gazları5,
yerlesim yerlerinden cıkan atıkların kontrolsuz sekilde araziye atılmaları, tarımsal sahalarda
1 Toprak : Minerallerin ve organik artıkların parcalanarak ayrısması sonucu olusan, yeryuzunu ince bir tabaka
halinde kaplayan, canlı doğal bir kaynak (TKKY, 2005).
2 Tarımsal mucadele ilaclarının bilincsiz ve asırı kullanımı sonucu, toksik maddelerin toprakta birikimi artmakta ve
doğal ortamın kirlenmesine sebep olmaktadır.
3 Yerlesim alanlarından cıkan coplerin bosaltıldığı alanlar ile kanalizasyon sebekelerinin arıtılmaksızın doğrudan
toprağa verildiği alanlarda toprak kirliliği meydana gelmektedir.
4 Endustri tesislerinden cıkan ve arıtılmaksızın havaya, suya ve toprağa verilen atıklar cevreyi kirletmektedir.
5 Egzoz gazları, ozon, karbonmonoksit, kukurtdioksit, kursun ve kadmiyum vs. gibi zehirli maddeler havaya
yayılmakta ve solunum yolu ile buyuk bir kısmı canlılar tarafından alınmaktadır. Geriye kalanı ise, ruzgarlar ile
uzak mesafelere tasınmakta ve yağıslarla yere inerek, toprak ve suları kirletmektedir.
TOPRAK KİRLENMESİ
2
bilincsiz kimyasal madde kullanımı6 da, kirlilik kaynakları olarak sınıflandırılabilir.
Toprağın doğal yapısını değistirebilecek diğer bir faktor de, asit yağmurlarıdır. Her turlu
yanma (konut, endustri, arac kaynaklı) prosesinden cıkan karbon dioksit, azot dioksit, kukurt
dioksit gibi gazlar, havadaki su buharı ile birleserek asit damlacıklarını olusturur, asit
damlacıklarının yağıslarla yeryuzune inmesi sonucu, gerek su kaynaklarında gerekse
toprakta pH değisikliği meydana gelir. Topraktaki pH değisikliği ise, bazı bilesenlerin (ağır
metaller, vd.) serbest hale gecmesine, bu suretle de toprağın doğal yapısının bozulmasına
yol acar. Toprağın asit tamponlama kapasitesi iyi ise, pH değisikliği daha az veya hic
olmayacaktır.
Toprak kirlenmesinde en sık karsılasılan kimyasallar ;
• petrol orijinli hidrokarbonlar,
• solventler,
• pestisitler,
• kursun ve diğer ağır metaller,
seklinde sıralanabilir. Bu da, toprak kirlenmesinin, bir ulkenin endustrilesme derecesi ve
kimyasal madde kullanımındaki yoğunluk ile doğrudan ilgili olduğunu gostermektedir.
AB icin hazırlanmıs bir raporda, toprak kirliliğinin değerlendirilmesinde dikkate alınabilecek
kirleticiler icin asağıdaki tabloda yer alan parametreler secilmistir (Tablo 1). (Carlon, 2007)
Yukarıdaki tabloda belirtilen kirleticiler icin AB ulkelerinde 3 farklı kategori gelistirilmistir ; 1-
İhmal edilebilir risk değerleri, 2- Uyarı risk değerleri, 3- Potansiyel olarak kabul edilemeyecek
risk değerleri. Her bir kategori icin AB ulkelerinin her biri farklı limit değerler kullanmaktadır.
Ornek olarak, bazı AB uyesi ulkelerde metal ve metaloidler ile organik kirleticiler icin “ihmal
edilebilir risk değerleri” asağıda Tablo 2.a ve 2.b ‘de verilmistir.
1.3 Kirlenmiş Bir Toprakta Kirleticiler İçin Doğal Giderim Prosesleri
Kirlenmis bir toprakta kirleticilerin miktarı, birtakım doğal proseslere bağlı olarak zamanla
azalır. Bu azalma, yeni birtakım kimyasal urunlerin meydana gelmesi seklinde olabileceği
gibi, kirleticilerin hicbir değisime uğramadan su veya hava ortamına tasınması seklinde de
gerceklesebilir. Buna gore, toprak ortamındaki kirleticilerin maruz kaldıkları baslıca doğal
giderim/azalma prosesleri asağıdaki gibi sıralanabilir :
6 Sodyum, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, cinko, bakır, mangan, bor gibi besin maddelerini
iceren suni gubreler de asırı ve bilincsiz kullanım sonucu toprağın yapısını bozmakta ve toprak kirliliğine yol
acmaktadır.
TOPRAK KİRLENMESİ
3
Tablo 1. Toprak Kirliliğinin Değerlendirilmesinde Dikkate Alınabilecek Kirletici Ornekleri
Metal and Metaloid Organik maddeler
Arsenic Aromatic Aliphatic Halogenated
Beryllium Benzene Dichloromethane
Cadmium Ethyl Benzene Trichloroethylene
Cobalt Toluene Tetrachloromethane
Chromium(Total) Xylene Hexachlorobenzene
Chromium(6) Phenol 1,1,1-trichloroethane
Copper Cresols Aromatic Halogenated
Mercury Polycyclic Aromatic(PAHs) Chlorobenzenes
Lead Naphthalene Dioxins and PCBs
Molybdenum Anthracene PCDD/PCDF
Nickel Benzo(a) anthracene PCB
Tin Benzo(a) pyrene Pesticides
Selenium Benzo(ghi) perylene Atrazine
Thallium PAH Total Sum DDT/DDE/DDD
Vanadium --------- Others
Zinc ----------- MTBE
Tablo 2.a Metal ve metaloidler7 icin ihmal edilebilir risk değerleri (mg/kg k.a.8)
Belçika Wallon Çek Cumh. Hollanda Slovakya
As 12 30 29 29
Ba ------ 600 160 500
Be ----- 5 0.04 3
Cd 0.2 0.5 0.80 0.8
Co ------ 25 0.38 20
Cr 34 130 100 130
Cr(6) 2.5 ---- ---- -----
Cu 14 70 36 36
Hg 0.05 0.4 0.3 0.3
Pb 25 80 85 85
Mo ---- 0.8 0.13 1
Ni 24 60 35 35
Sb --- ---- 0.13 ----
V ---- 180 42 120
Zn 67 150 140 140
7 Yarı Metal olarak da adlandırılan bu maddeler değisken ozellikler sergilerler. Metallerle reaksiyona girdiklerinde
ametal, ametallerle reaksiyona girdiklerinde ise metal gibi davranırlar. Genellikle kristal yapıda bulunurlar. Bu
elementler fiziksel olarak metallere, kimyasal olarak ametallere benzerler. Yarı metaller : silisyum, arsenik,
antimon, germanyum, tellur, polonyum.
8 Kuru ağırlık (Kuru Madde) : Numunenin (toprak, arıtma camuru veya kompost) kurutma fırınında 103 °C’de
yaklasık 24 saat sure ile sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulması sonucunda geride kalan katı madde miktarı.
TOPRAK KİRLENMESİ
4
Tablo 2.b Organik kirleticiler icin ihmal edilebilir risk değerleri (mg/kg k.a.)
Belçika
Wallon
Çek Cumh. Hollanda Slovakya
Benzene 0.1 0.03 0.01 ----
Ethylbenzene 0.1 0.04 0.0021 ----
Toluene 0.1 0.03 0.0007 ----
Xylene 0.2 0.03 0.0007 ----
Naphtalene ---- 0.05 ---- 0.01
Anthracene ---- 0.1 ---- 0.1
Benzo (a) anthracene 0.01 0.1 ---- 1
Benzo (g,h,i) perylene 0.01 0.05 ---- 10
Benzo (a) pyrene 0.01 0.1 ---- 0.1
Trichloroethylene ---- ---- 0.1 0.01
PCB ---- 0.02 0.02 ----
- Kütlesel tasınım : Bu proses, toprak ortamının ve kirleticilerin ozelliklerine bağlı
olarak 3 farklı sekilde gerceklesebilir.
o Adveksiyon : toprak tabakası icerisinde akıskan hareketleri neticesinde
meydana gelen tasınım.
o Difüzyon : kirleticilerin fazlar arasındaki konsantrasyon farklılığından
dolayı meydana gelen tasınım.
o Dispersiyon : kirleticilerin gozenekler icinde fiziksel boyutlarına gore
dağılarak seyrelmesi.
- Biyolojik ayrısma : Toprak ortamındaki mikroorganizmalar tarafından kirleticilerin
ayrısması sonucunda miktarlarının azalması. Bu proses sırasında meydana gelen
yeni urunler, kirleticinin orijinal haline gore, daha toksik ve dayanıklı olabilir.
- Adsorpsiyon : Kirleticilerin toprak katı yuzeylerinde birikmesidir. Bu proses,
kirleticinin tasınım hızını azaltması acısından onemlidir. Ayrıca, toprak tampon
kapasitesinin belirlenmesinde onemli bir aractır.
- Çökelme : Cozunmus formdaki kirleticilerin kimyasal reaksiyonlar neticesinde kararlı
katı formları haline donusmesi. Kirleticilerin toprak icerisinde birikmesinde,
adsorpsiyon prosesi ile birlikte ortak etki yapar.
Ozellikle metal kirleticiler kimyasal cokelme prosesi, organik karakterli maddeler icin biyolojik
ayrısma prosesi, iyonik karakterli maddeler icin adsorpsiyon prosesi, kirleticilerin
giderilmesinde/azalmasında daha baskın olan proseslerdir.
Kirleticiler, toprak ortamında katı faza adsorblanmıs, sıvı faz icinde cozunmus, gaz faz icinde
buharlasmıs veya toprak gozenekleri icinde serbest halde dağılmıs sekilde bulunabilirler.
Kirleticilerin fazlar icinde dağılımlarının tur ve miktar acısından bilinmesi, ozellikle toprağın
hangi yontemlerle temizlenmesi gerektiği hususunda yol gosterici olacaktır. Kirleticilerin
fazlar arasındaki dağılımında gaz ve cozunurluk kanunları gecerlidir. Bu kanunlara gore
yapılacak dağılım hesaplamalarında, kirleticilerin fiziksel ve kimyasal ozellikleri belirleyici
olacaktır. Bir kirleticinin topraktaki davranısında, maddenin organik veya inorganik olması
onemli rol oynar. İnorganik maddelerin iyonik ozellikleri, organik maddelerin ucuculuk (Henry
sabiti) adsorplanabilirlik (dağılım katsayısı), dayanıklılık (yarı omur) ve suda cozunurluk
TOPRAK KİRLENMESİ
5
ozellikleri, maddenin fazlar arasındaki dağılımını belirler. Bunların yanısıra toprağa ait
ozellikler de (toprak iceriği, iletkenliği, organik madde miktarı, katyon değisim kapasitesi, kil
miktarı,vb.) maddelerin dağılımında belirleyici rol oynar.
1.4 Toprak Kirliliğinin Etkileri
Toprak, temel besin maddelerinin ana uretim kaynağıdır. Her turlu sebze ve meyve, toprak
icindeki bilesenleri belirli oranlarda bunyesine alarak buyur. Veya toprakta belirli kirleticilerin
belirli miktarlarda bulunması halinde, bitkilerin buyumesi engellenmis, dolayısıyla urun
alınmamıs olur. Bitkilerin bunyesine gecmis olan kimyasallar, gıda zinciri ile insan bunyesine
tasınmıs olacaktır. Normal sayılabilecek beslenme sartlarında, insanların gunluk olarak
alması gereken gıda maddelerinden bazılarına ait değerler asağıdaki Tablo 3’de verilmistir.
Burada verilen değerlerden hareketle, bir insanın gunluk olarak aldığı gıdalarla maruz kaldığı
kimyasal madde doz değerleri bulunabilir.
Tablo 3. Gunluk besin alım değerleri*
Maruz kalma faktörü Değer
Normalize edilmis
değer**
Toplam meyve alımı
240 g/gun (ortalama) 3,4 g/kg.gun
870 g/gun (95th percentile) 12,4 g/kg.gun
Toplam sebze alımı
300 g/gun (ortalama) 4,3 g/kg.gun
700 g/gun (95th percentile) 10 g/kg.gun
Toplam et alımı
150 g/gun (ortalama) 2,1 g/kg.gun
360 g/gun (95th percentile) 5,1 g/kg.gun
Toplam sut urunleri alımı
560 g/gun (ortalama) 8,0 g/kg.gun
2100 g/gun (95th percentile) 30 g/kg.gun
Tahıl urunleri alımı
290 g/gun (ortalama) 4,1 g/kg.gun
760 g/gun (95th percentile) 10,9 g/kg.gun
*Kaynak : Quantitative Environmental Risk Analysis for Human Health, 2007, John Wiley&Sons Inc.
** Yetiskin bir insanın vucut ağırlığı 70 kg alınarak bulunan değerler
Tabloda belirtilen miktarlarda, gunluk olarak bu gıda maddelerini bunyesine alan insanlar,
yedikleri gıdalarda bulunan kimyasalları da bunyelerine almıs olacaklardır. Bu nedenle,
alınan gıdaların yetistiği toprakların kimyasal maddeler acısından temiz (yasal kirlilik
değerlerinin altında) olması gerekir.
Kirlenmis bir toprakta, urun veriminin dusmesinin yanısıra, insan sağlığı bakımından onemli
olan asağıdaki değisiklikler meydana gelmektedir ;
• Toprakta besin maddelerinin miktarının değismesi,
• İstenmeyen ozellikteki katı maddelerin toprakta cokelti olusturarak, toprağın
gecirgenliğinin ve diğer fiziksel ozelliklerinin değismesi,
• Toprakta birikim yapan bazı maddelerin (fenoller, deterjanlar, pestisitler, DDT, v.d.)
gıdalarla tasınması,
• İstenmeyen kimyasalların (ağır metaller, iz elementler, v.d.) topraktaki
konsantrasyonlarının artması, bitki gelisimi ve kalitesini bozmakta, topraktan alınan
verimi dusurmektedir.
Yukarıda sayılan etkiler neticesinde, bitkilerde ağır metal (Pb, Cr, Cd, v.d.), pestisit (DDT,
aldrin, v.d.), arsenik artısı, doğrudan insan sağlığını etkilemektedir.
TOPRAK KİRLENMESİ
6
Bitkiler uzerinde ağır metallerin etkisinin gorulmesi amacıyla yapılmıs bir arastırmada, ağır
metallerden Cr(VI)’nın etkisi arastırılmıstır (Rudel, 2001). Bu arastırmada, Almanya’da
toprakta Cr(VI) oranlarının DIN 19734’e gore 0,4-200 mg/kg olarak bulunduğu ifade edilmis
olup, kumlu topraklardaki Cr(VI)’nın bitki, toprak solucanı ve toprak mikro organizmaları
uzerindeki toksite seviyeleri, killi toprakla karsılastırıldığında 3-4 kat daha buyuk bulunduğu
belirtilmistir. Cr(VI) kullanılarak yapılan calısmada, seker pancarı bitkisi ve yulaf bitkileri
uzerinde 14 gunluk sure sonunda bulunan EC50 değerleri asağıdaki Tablo 4’de verilmistir.
Tablodan bitkiler icin killi topraklarda kutle artısını engelleyen Cr(VI) inhibisyon etkisi seker
pancarında 3 ve kumlu toprakda 5 mg/kg iken, yulafda 36 ve 35 mg/kg olarak verilirken,
toprak mikroorganizmalarında amonyağın nitrata donusumunu sağlayan bakterilerde bu
değer 1-3 mg/kg olarak bulunmustur. Calısma notlarında, doğadaki etkileri icin cesitli canlılar
uzerindeki etkilere de bakılması gerektiği belirtilmistir.
Tablo 4. Cr(VI)’nın Bitki Turleri Uzerine Etkileri
Organizma
grubu
Test
Organizması
Test konusu Kumlu
Toprak
(mg/kg)
Killi
Toprak
(mg/kg)
Bitki Xeker pancarı
(Brassica
rapa)
Cimlenme icin EC50 21 84
14 gun sonunda kutle artısı
inhibisyonu icin EC50
5 3
Yulaf
(Avena sativa)
Cimlenme icin EC50 106 81
14 gun sonunda kutle artısı
inhibisyonu icin EC50
36 35
Toprak solucanı Eisenia fetida 14 gun sonunda LC50 5 15
Mikroorganizma Toprak mikroorganizmaları
14 gun sonunda amonyum
oksidaz aktivasyonu icin EC50
1 3
İnsanların cesitli sekillerde (deriyle temas, solunum, sindirim) toprak kirleticilerine maruz
kalmaları soz konusu olabilir. Bu durumda, herbir maruz kalma sekli icin farklı sınır değerler
konulabilir. Tablo 5’de, Cr (III) ve Cr (VI) icin farklı maruz kalma durumları icin, toprak
temizleme kriterleri hakkında ornek değerler verilmistir (url-2).
Tablo 5. Krom (III) ve Krom (VI) İcin New Jersey Toprak Temizleme Kriterleri
Maruz kalma
Yolu
Cr
3+
(ppm) Cr
6+
(ppm)
Yerlesim Yerlesim Dısı Yerlesim Yerlesim Dısı
Deriyle temas Yok Yok Araziye bağlı
olarak değisir,
ancak 400 ppm
değeri
asılmamalı
Araziye bağlı
olarak değisir,
ancak 400 ppm
değeri
asılmamalı
Solunum Yok NR 270 ppm 20 ppm
Sindirim 120000 ppm NR 240 6100 (3000)
Yeraltı suyuna
etkisi
Yok Yok Araziye bağlı
olarak değisir
Araziye bağlı
olarak değisir
TOPRAK KİRLENMESİ
7
1.5 Toprak Kirliliğinin Önlenmesi İçin Alınabilecek Tedbirler
Toprak kirliliğininonlenmesi icin alınabilecek baslıca tedbirler arasında ;
• Katı atıkların (evsel, endustriyel, tehlikeli, arıtma camurları, tıbbi, vd.) uygun alanlarda
ve ilgili yonetmeliklerde belirtilen esaslara uygun sekilde bertaraf edilmesi,
• Evsel veya endustriyel atık suların arıtılmadan toprağa verilmesinin onlenmesi,
sulama suyu olarak kullanılmaması,
• Gubre ve tarım ilaclarının bilincli olarak kullanılması,
• Toplumsal bilincin artırılması,
sayılabilir.
2- ARITMA ÇAMURLARININ TOPRAK UYGULAMALARI
Arıtma camurlarının tarım sahalarında kullanımı konusunda İngiltere’de yayınlanmıs “Code
of Practice For Agriculture Use Of Sewage Sludge” isimli yayında, potansiyel olarak toksik
elementler (PTE) seklinde isimlendirilmis bazı ağır metaller icin, maksimum musaade
edilebilir konsantrasyon değerleri ve tarım sahasına yıllık bazda uygulanabilecek miktarlar
hakkında bazı sınırlamaların getirildiği gorulmustur (Tablo 6). Benzer değerler, cimli toprak
icin ayrıca verilmistir (Tablo 7) (url-1).
Tablo 6. Arıtma camuru uygulamasından sonra toprakta “potansiyel olarak toksik elementler”
icin maksimum musaade edilebilir konsantrasyon ve maksimum yıllık uygulama oranları
* Bu parametreler, 86/278/EEC direktifinin sartlarına tabi değildir (1993’de, Avrupa Komisyonu,
kromun arıtma camurundan tarım sahalarına tasınımı ile ilgili limitleri olusturmak icin 1988 onergesini
geri cekmistir).
Potansiyel
Olarak Toksik
Elementler
(PTE)
Toprakta PTE için maksimum müsaade
edilebilir konsantrasyon
(mg/kg kuru toprak)
10 yıllık bir periyodda
PTE uygulamasında
maksimum müsaade
edilebilir ortalama yıllık
oran (kg/ha)
pH
5.0<5.5
pH
5.5<6.0
pH
6.0-7.0
pH(3)
>7.0
Cinko 200 200 200 300 15
Bakır 80 100 135 200 7.5
Nikel 50 60 75 110 3
pH ≥5.0 icin
Kadmiyum 3 0.15
Kursun 300 15
Civa 1 0.1
*Krom 400 15
*Molibden 4 0.2
*Selenyum 3 0.15
*Arsenik 50 0.7
*Florur 500 20
TOPRAK KİRLENMESİ
8
Tablo 7. Arıtma camuru uygulamasından sonra cimli toprakta “potansiyel olarak toksik
elementler” icin maksimum musaade edilebilir konsantrasyonlar (numune alma derinliği 7,5
cm)
PTE PTE için toprakta maksimum müsaade edilebilir
konsantrasyon (mg/kg kuru toprak)
pH pH pH pH
5.0<5.5 5.5<6.0 6.0-7.0 >7.0
Cinko 200 200 200 300
Bakır
130 170 225 330
Nikel 80 100 125 180
pH ≥5.0 icin
Kadmiyum
3
Kursun 300
Civa 1.5
• Krom 600
• Molibden
4
• Selenyum 5
• Arsenik 50
• Florur 500
* Bu parametreler, 86/278/EEC direktifinin sartlarına tabi değildir (1993’de, Avrupa Komisyonu, kromun arıtma
camurundan tarım sahalarına tasınımı ile ilgili limitleri olusturmak icin 1988 onergesini geri cekmistir).
3- KİRLENMİŞ TOPRAKLARIN TEMİZLENMESİ 9
“Kirlenmis sahaların temizlenmesi” ifadesi, cok farklı anlamlarda kullanılabilecek genis
kapsamlı bir terim olup, esas olarak, “insan ve cevre sağlığına yonelik zararların onlenmesi
veya giderilmesi amacıyla kirlenmis sahada yapılan iyilestirme” anlasılmalıdır.
Buna gore, temizleme, “toprak ve/veya yeraltı suyunda bulunan kirleticilerin arıtılması, izole
edilmesi, ortadan kaldırılması, parcalanması, daha az zararlı hale donusturulmesi veya zarar
vereceği alıcıya ulasmasının onlenmesini sağlamak amacıyla gelistirilen ve uygulanan
planlanmıs bir faaliyet” seklinde tanımlanabilir.
Temizleme hedefinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken faktorler :
• ilgili cevresel mevzuata uygunluk,
• temizlenmesi gereken cevresel ortam ve bu ortamdaki hedef kirletici(ler),
• maruz kalma yolları ve alıcılar,
• maruz kalma sekline bağlı kirletici saha temizleme hedefi konsantrasyonu.
Saha temizleme hedefi konsantrasyonları her bir kirletici icin, cevresel ortam (orneğin,
toprak, yeraltı suyu, yuzey suyu) bazında, arazi kullanım durumuna gore (yasal olarak)
belirlenmis konsantrasyon duzeyleridir.
Kirlenmis sahalar, sahip oldukları cevresel/hidrolojik/hidrojeolojik kosullar, kirlenmenin olus
sekli, kirletici cesitleri ve bu kirleticilerin fiziksel kimyasal ve biyolojik tasınım surecleri
bakımından pek cok farklılık gosterir. Bu sebeple temizleme yontem secimi, sahaya ozgu
yapılmalıdır.
9 Bu bolumde, Mayıs 2009 tarihinde Nihai Calıstayı yapılan “Noktasal (Endustriyel) Kaynaklı Kirlenmis
Sahalar İcin (Cevre) Yonetim Sistemi Gelistirilmesi Projesi” isimli proje kapsamında Prof. Dr.Kahraman
Unlu tarafından hazırlanmıs “Kirlenmis Saha Temizleme ve İzleme Teknik Tebliği” isimli tebliğ
notlarından yararlanılmıstır (Unlu, 2009).
TOPRAK KİRLENMESİ
9
Kirlenmis sahalarda toprak ve yeraltı suyu temizlemede kullanılacak yontemleri genel olarak
uc ana baslık altında toplamak mumkundur:
• Kirliliğin yerinden (hafriyat, pompaj/ekstraksiyon ve benzeri sekilde) alınarak
arıtılması ve/veya bertaraf edilmesine dayanan hafriyat ekstraksiyon yontemleri,
• Kirliliğin dağılmasını/yayılmasını sınırlamak veya onlemek uzere bulunduğu yerde
izole edilmesine dayanan yerinde izolasyon yontemleri,
• Kirliliğin bulunduğu yerden alınarak tahrip edilip giderilmesini veya
değisime/donusume uğratılarak toksisitesinin azaltılmasını sağlayan arıtıma dayalı
yontemler.
Hafriyat ekstraksiyon yontemleri
• hafriyat malzemesinin (toprak, atık) yerinden alınarak arıtımı,
• pompajla cıkarılan yeraltı suyunun arıtımı ile,
• ekstrakte edilen emisyon/desarj gazlarının arıtımı
İzolasyon yontemleri
• kirlenmis toprak ve yeraltı suyunun yerinde izole edilmesi
Arıtıma dayalı yontemler
• kirlenmis toprak ve yeraltı suyunun yerinde arıtımı
Bu yontemlerin her birinde fiziksel, kimyasal, biyolojik veya ısıl proseslere dayalı teknolojiler
kullanılabilmekte ve her bir teknolojik secenek icerisinde farklı proses seceneklerinin
uygulanması mumkun olabilmektedir.
4- YASAL DURUM
Ulkemizde, “toprak kirliliğinin onlenmesi, kirliliğin giderilmesi, arıtma camurlarının ve
kompostun toprakta kullanımı” ile ilgili kriterler ve kısıtlamalar Cevre ve Orman Bakanlığı
tarafından R.G.’nin 31/05/2005 tarih ve 25831 sayılı nushasında yayımlanan Toprak
Kirliliğinin Kontrolu Yonetmeliğinde yer almaktadır. (Tablo 8).
Tablo 8.a Topraktaki Ağır Metal Sınır Değerleri (TKKY, EK-1/A)
Ağır Metal
(Toplam)
mg/kg Fırın Kuru Toprak mg/kg Fırın Kuru Toprak
pH 5- 6 pH>6
Kursun 50 ∗∗ 300 ∗∗
Kadmiyum 1 ∗∗ 3 ∗∗
Krom 100 ∗∗ 100 ∗∗
Bakır* 50 ∗∗ 140 ∗∗
Nikel* 30 ∗∗ 75 ∗∗
Cinko * 150 ∗∗ 300 ∗∗
Civa 1 ∗∗ 1,5 ∗∗
∗ pH değeri 7’den buyuk ise cevre ve insan sağlığına ozellikle yer altı suyuna zararlı olmadığı
durumlarda Bakanlık sınır değerleri %50’ye kadar artırabilir.
∗∗ Yem bitkileri yetistirilen alanlarda cevre ve insan sağlığına zararlı olmadığı bilimsel
calısmalarla kanıtlandığı durumlarda, bu sınır değerlerin asılmasına izin verilebilir.
TOPRAK KİRLENMESİ
10
Tablo 8.b Kirlenmis Toprakta Arıtma Sonucu Uyulması Gereken Sınır Değerler
(TKKY, EK-1/B)
Kirlilik Parametreleri Sınır
Değerler
Kirlilik Parametreleri Sınır
Değerler
Klorür İyonu (mg Cl - /L) (Toplam) 25 Toliol 0,05
Sodyum (mg Na/L) (Toplam) 125 Xylol 0,05
Kobalt 20 Fenol 0,05
Arsenik 20 Selenyum 5
Molibden 10 Talyum 1
Kalay 20 Uranyum 5
Baryum 200 Polisiklik aromatik hidrokarbon
bileşikleri
5
Florür 200 Organo klorlu bileşikler 0,5
Serbest siyanid 1 Tarımsal Mücadele İlaçları –Bireysel
Tarımsal Mücadele İlaçları –Toplam
0,5
2
Kompleks siyanid 5 PCB Poliklorlandırılmış bifeniller 0,5
Sülfür 2 Hexaklor benzol 0,1
Brom 20 Pentaklor benzol 0,1
Benzen 0,05 Ø- HCH (lindan) 0,1
Bütil benzen 0,05
* mg/L şeklinde belirtilenler dışındaki maddelerin birimleri mg/kg Fırın Kuru Toprak dır.
AB uyesi ulkelerde, yukarıdaki bolumlerde bahsedilen “potansiyel olarak kabul edilemeyecek
risk değerleri”, asağıdaki Tablo 8.a ve 8.b’de verilmistir.
Tablo 9.a Metal ve metaloid kirleticiler icin potansiyel olarak kabul edilemeyecek risk
değerleri (konut alanlardaki toprak kullanımı icin), (mg/kg kuru ağırlık)
Kısaltmalar : AUT : Avusturya ; BE(F): Belcika Flanders, BE(B): Belcika Bruksel, BE(W): Belcika Walloon, CZE : Cek
Cumhuriyeti, FI&: Finlandiya, ITA: Đtalya, LTU: Litvanya, &LD: Hollanda, POL : Polonya, SVK : Slovakya, UK: Đngiltere,
D&K: Danimarka.
AUT BE(F)* BE(B) BE(W) CZE FI_ ITA LTU _LD POL SVK UK D_K
As 50 110 110 300 70 50 20 10 55 22.5 50 20 20
Ba --- ---- ---- ---- 1000 ---- ---- 600 625 285 2000 --- ----
Be ---- ---- ---- ---- 20 ---- 2 10 30 --- 30 --- ----
Cd 10 6 6 30 20 10 2 3 12 5.5 20 2 5
Co ---- ---- ---- ---- 300 100 20 30 240 45 300 --- ---
Cr 250 ---- 300 520 500 200 150 100 380 170 800 130 1000
Cu 600 400 400 290 600 150 120 100 190 100 500 --- 1000
Hg 10 15 15 56 10 2 1 1.5 10 4 10 8 3
Pb 500 700 700 700 300 200 100 100 530 150 600 450 400
Mo --- ---- ---- ---- 100 ---- ---- 5 200 25 200 --- ----
_i 140 470 470 300 250 100 120 75 210 75 500 --- 30
Sb 5 ---- ---- ----- 40 10 10 10 15 ---- ---- --- ----
Se ---- ---- ---- ---- ---- ----- 3 5 100 ---- 20 35 ----
Sn ---- ---- ---- ---- 300 ---- 1 10 900 40 300 ---- ----
Te ---- ---- ---- ---- --- ---- ---- ---- 600 ---- ---- --- ----
Tl 10 ---- ---- ---- ---- ---- 1 ---- 15 ---- ---- ---- ----
V ---- ---- ---- ---- 400 150 90 150 250 ---- 500 ---- ----
Zn ---- 1000 1000 710 2500 250 150 300 720 325 3000 --- 1000
* sadece yeni kirleticiler için
TOPRAK KİRLENMESİ
11
Tablo 9.b Organik kirleticiler icin potansiyel olarak kabul edilemeyecek risk değerleri (konut
alanlardaki toprak kullanımı icin ), (mg/kg kuruağırlık)
Kısaltmalar : AUT : Avusturya ; BE(F): Belcika Flanders, BE(B): Belcika Bruksel, BE(W): Belcika Walloon, CZE : Cek Cumh.,,
FI&: Finlandiya, ITA: Đtalya, LTU: Litvanya, &LD: Hollanda, POL : Polonya, ESP : Đspanya, UK: Đngiltere, D&K: Danimarka.
AUT BE(F)* BE(B) BE(W) CZE FIN ITA LTU NLD POL ESP UK DNK
Benzene ---- 0.5 0.5 0.4 0.8 0.2 0.1 0.5 1 12.6 1 ---- ----
Ethylbenzene ---- 5 5 28 50 10 0.5 5 50 38 20 41 -----
Toluene ---- 15 15 33 100 5 0.5 0.1 130 38 30 ---- ----
Xylene ---- ---- 15 15 10 30 10 0.5 0.1 25 18 100 -----
_aphtalene ---- 5 5 ---- 60 5 5 5 ---- 12.5 8 ---- -----
Anthracene ---- 70 70 ---- 60 5 5 5 ---- 12.5 100 ---- ----
Benzo(a)anthracene --- 10.5 10.5 5 5 5 0.5 ---- ---- 12.5 2 ---- ----
Benzo(g,h,i)perylene ---- 3920 3920 15 30 ---- 0.1 --- ---- 10 ---- ---- ----
PAHs Total 50 ---- ----- ----- ----- 30 10 5 40 30 ---- ---- 40
Dichloromethane --- 0.35 0.35 --- ---- 1 0.1 2 10 ---- 6 ---- ----
Trichloroethylene ---- 1.4 1.4 ---- ---- 1 1 2 60 ---- 7 ---- ----
Tetrachloromethane ---- 0.02 0.02 ---- ---- ---- 0.1 1 1 ---- 0.5 --- ----
Hexachlorobenzene ---- 0.1 0.1 ---- ---- 0.05 0.05 0.5 ---- ---- 0.1 --- ---
Phenol ---- ---- ---- ---- ---- ---- 1 10 40 10.25 70 280 ----
Cresols (sum) ---- ---- ---- ---- ---- ---- 0.1 ---- 5 10.25 40 ---- ----
Atrazine (p) ---- ---- ---- ---- ---- 1 0.01 ---- 6 3 --- ---- ----
DDT(sum DDT,
DDE&DDD)
---- ----- ---- ---- ---- 1 --- ---- 4 2.01 ---- ---- ----
PCB 1 ---- 0.9 --- 5 0.5 0 0.1 1 0.55 0.08 ---- ----
Methyl t-buthyl ether ---- 9 9 --- ---- 5 10 ---- 100 ---- ---- ---- -----
1,1,1-trichloroethane ---- 13 13 ---- ---- ---- 0.5 --- 15 ---- ---- ---- ----
Chlorobenzenes
(Total)
---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- 30 1.05 ---- ---- ----
Benzo(a)pyrene 5 1.5 1.5 4.4 2 2 0.1 0.1 --- 7.5 0.2 ---- ----
PCDD/PCDF 100 ---- ---- ---- 0.5 0.0001 1.0E-5 ---- 0.001 ---- ---- ---- ----
* sadece yeni kirleticiler için
5- KAYNAKLAR
Carlon, C. (Ed.) (2007). Derivation methods of soil screening values in Europe. A review and
evaluation of national procedures towards harmonization. European Commission, Joint
Research Centre, Ispra,EUR 22805-EN, 306 pp.
Rudel, (2001) : Heinz Rudel, Andrea Wenzel And Konstantin Terytze. Quantification Of
Soluble Chromium(VI) In Soils And Evaluation Of Ecotoxicologıcal Effects. Environmental
geochemistry and health 23: 219–224.
url-1 : http://www.defra.gov.uk/environment/water/quality/sewage/pdf/sludge-cop.pdf
url-2 : http://www.state.nj.us/dep/dsr/chromium/full-report.pdf
Unlu, K. (2009), Noktasal (Endustriyel) Kaynaklı Kirlenmis Sahalar İcin (Cevre) Yonetim
Sistemi Gelistirilmesi Projesi, Kirlenmis Saha Temizleme ve İzleme Teknik Tebliği, Nihai
Calıstay, 12-13 Mayıs 2009, Ankara.
TKKY (2005), Toprak Kirliliğinin Kontrolu Yonetmeliği
http://xzenon34.files.wordpress.com/2012/03/13-toprak-metin-pdf-121209.pdf
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı
Çevre Görevlisi Eğitim Programı
TOPRAK KİRLENMESİ
Hazırlayan
Prof.Dr. İsmail TORÖZ
12.12.2009 – Antalya
İÇİNDEKİLER
1- TOPRAK KİRLİLİĞİ .................................................................................................................. 1
1.1 Tanımlar ........................................................................................................................ 1
1.2 Toprak Kirliliğine Neden Olan Kaynaklar Ve Kirleticiler .................................................... 1
1.3 Kirlenmiş Bir Toprakta Kirleticiler İçin Doğal Giderim Prosesleri ....................................... 2
1.4 Toprak Kirliliğinin Etkileri ............................................................................................... 5
1.5 Toprak Kirliliğinin Önlenmesi İçin Alınabilecek Tedbirler ................................................. 7
2- ARITMA ÇAMURLARININ TOPRAK UYGULAMALARI ................................................................ 7
3- KİRLENMİŞ TOPRAKLARIN TEMİZLENMESİ ............................................................................. 8
4- YASAL DURUM ...................................................................................................................... 9
5- KAYNAKLAR ........................................................................................................................ 11
TOPRAK KİRLENMESİ
1
1- TOPRAK KİRLİLİĞİ
1.1 Tanımlar
Toprak1 Kirliliği : (1) Toprağın, insan etkinlikleri sonucu olusan cesitli bilesiklere
bulastırılmasını takiben, toprakta yasayan canlılar ile yetisen ve yetistirilen bitkilere veya bu
bitkilerle beslenen canlılara toksik etkide bulunacak ve zarar verecek duzeyde anormal
fonksiyonda bulunmasını, toprağa eklenen kimyasal materyalin toprağın ozumleme
kapasitesinin uzerine cıkması, toprağın verim kapasitesinin dusmesidir (TKKY, 2005).
(2) Doğal toprak yapısında, insan kaynaklı kimyasallar veya diğer
değisiklikler ile meydana gelen bozulmadır.
1.2 Toprak Kirliliğine Neden Olan Kaynaklar Ve Kirleticiler
Toprak, temas halinde olduğu su ve hava ortamlarında bulunan kirletici maddeler icin nihai
depolama yeridir. Diğer taraftan toprak, karasal ekosistemin tasıyıcı bir bileseni olup,
kalitesindeki değisim, gerek doğal ve gerekse tarım ekosisteminin verimliliğini doğrudan
etkiler. Bu nedenle, toprağın hangi kaynaklar tarafından ve hangi bilesenler (ozellikle hangi
kimyasallar) ile kirletilebileceğinin bilinmesi, alınacak tedbirlere karar verilmesi noktasında
onem tasımaktadır.
Toprak kirlenmesine neden olabilecek kaynaklar arasında baslıca ;
• yer altı depolama tanklarından sızmalar,
• pestisit uygulamaları2,
• kirlenmis suların yer altı tabakalarına sızması3,
• petrol ve yakıt dokulmeleri,
• duzenli depolama tesislerinin sızıntı suları,
• endustriyel atıkların doğrudan toprağa atılması4,
sayılabilir.
Bunların yanı sıra, tarım arazilerinin yakınından gecen karayollarından dolayı egzoz gazları5,
yerlesim yerlerinden cıkan atıkların kontrolsuz sekilde araziye atılmaları, tarımsal sahalarda
1 Toprak : Minerallerin ve organik artıkların parcalanarak ayrısması sonucu olusan, yeryuzunu ince bir tabaka
halinde kaplayan, canlı doğal bir kaynak (TKKY, 2005).
2 Tarımsal mucadele ilaclarının bilincsiz ve asırı kullanımı sonucu, toksik maddelerin toprakta birikimi artmakta ve
doğal ortamın kirlenmesine sebep olmaktadır.
3 Yerlesim alanlarından cıkan coplerin bosaltıldığı alanlar ile kanalizasyon sebekelerinin arıtılmaksızın doğrudan
toprağa verildiği alanlarda toprak kirliliği meydana gelmektedir.
4 Endustri tesislerinden cıkan ve arıtılmaksızın havaya, suya ve toprağa verilen atıklar cevreyi kirletmektedir.
5 Egzoz gazları, ozon, karbonmonoksit, kukurtdioksit, kursun ve kadmiyum vs. gibi zehirli maddeler havaya
yayılmakta ve solunum yolu ile buyuk bir kısmı canlılar tarafından alınmaktadır. Geriye kalanı ise, ruzgarlar ile
uzak mesafelere tasınmakta ve yağıslarla yere inerek, toprak ve suları kirletmektedir.
TOPRAK KİRLENMESİ
2
bilincsiz kimyasal madde kullanımı6 da, kirlilik kaynakları olarak sınıflandırılabilir.
Toprağın doğal yapısını değistirebilecek diğer bir faktor de, asit yağmurlarıdır. Her turlu
yanma (konut, endustri, arac kaynaklı) prosesinden cıkan karbon dioksit, azot dioksit, kukurt
dioksit gibi gazlar, havadaki su buharı ile birleserek asit damlacıklarını olusturur, asit
damlacıklarının yağıslarla yeryuzune inmesi sonucu, gerek su kaynaklarında gerekse
toprakta pH değisikliği meydana gelir. Topraktaki pH değisikliği ise, bazı bilesenlerin (ağır
metaller, vd.) serbest hale gecmesine, bu suretle de toprağın doğal yapısının bozulmasına
yol acar. Toprağın asit tamponlama kapasitesi iyi ise, pH değisikliği daha az veya hic
olmayacaktır.
Toprak kirlenmesinde en sık karsılasılan kimyasallar ;
• petrol orijinli hidrokarbonlar,
• solventler,
• pestisitler,
• kursun ve diğer ağır metaller,
seklinde sıralanabilir. Bu da, toprak kirlenmesinin, bir ulkenin endustrilesme derecesi ve
kimyasal madde kullanımındaki yoğunluk ile doğrudan ilgili olduğunu gostermektedir.
AB icin hazırlanmıs bir raporda, toprak kirliliğinin değerlendirilmesinde dikkate alınabilecek
kirleticiler icin asağıdaki tabloda yer alan parametreler secilmistir (Tablo 1). (Carlon, 2007)
Yukarıdaki tabloda belirtilen kirleticiler icin AB ulkelerinde 3 farklı kategori gelistirilmistir ; 1-
İhmal edilebilir risk değerleri, 2- Uyarı risk değerleri, 3- Potansiyel olarak kabul edilemeyecek
risk değerleri. Her bir kategori icin AB ulkelerinin her biri farklı limit değerler kullanmaktadır.
Ornek olarak, bazı AB uyesi ulkelerde metal ve metaloidler ile organik kirleticiler icin “ihmal
edilebilir risk değerleri” asağıda Tablo 2.a ve 2.b ‘de verilmistir.
1.3 Kirlenmiş Bir Toprakta Kirleticiler İçin Doğal Giderim Prosesleri
Kirlenmis bir toprakta kirleticilerin miktarı, birtakım doğal proseslere bağlı olarak zamanla
azalır. Bu azalma, yeni birtakım kimyasal urunlerin meydana gelmesi seklinde olabileceği
gibi, kirleticilerin hicbir değisime uğramadan su veya hava ortamına tasınması seklinde de
gerceklesebilir. Buna gore, toprak ortamındaki kirleticilerin maruz kaldıkları baslıca doğal
giderim/azalma prosesleri asağıdaki gibi sıralanabilir :
6 Sodyum, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, cinko, bakır, mangan, bor gibi besin maddelerini
iceren suni gubreler de asırı ve bilincsiz kullanım sonucu toprağın yapısını bozmakta ve toprak kirliliğine yol
acmaktadır.
TOPRAK KİRLENMESİ
3
Tablo 1. Toprak Kirliliğinin Değerlendirilmesinde Dikkate Alınabilecek Kirletici Ornekleri
Metal and Metaloid Organik maddeler
Arsenic Aromatic Aliphatic Halogenated
Beryllium Benzene Dichloromethane
Cadmium Ethyl Benzene Trichloroethylene
Cobalt Toluene Tetrachloromethane
Chromium(Total) Xylene Hexachlorobenzene
Chromium(6) Phenol 1,1,1-trichloroethane
Copper Cresols Aromatic Halogenated
Mercury Polycyclic Aromatic(PAHs) Chlorobenzenes
Lead Naphthalene Dioxins and PCBs
Molybdenum Anthracene PCDD/PCDF
Nickel Benzo(a) anthracene PCB
Tin Benzo(a) pyrene Pesticides
Selenium Benzo(ghi) perylene Atrazine
Thallium PAH Total Sum DDT/DDE/DDD
Vanadium --------- Others
Zinc ----------- MTBE
Tablo 2.a Metal ve metaloidler7 icin ihmal edilebilir risk değerleri (mg/kg k.a.8)
Belçika Wallon Çek Cumh. Hollanda Slovakya
As 12 30 29 29
Ba ------ 600 160 500
Be ----- 5 0.04 3
Cd 0.2 0.5 0.80 0.8
Co ------ 25 0.38 20
Cr 34 130 100 130
Cr(6) 2.5 ---- ---- -----
Cu 14 70 36 36
Hg 0.05 0.4 0.3 0.3
Pb 25 80 85 85
Mo ---- 0.8 0.13 1
Ni 24 60 35 35
Sb --- ---- 0.13 ----
V ---- 180 42 120
Zn 67 150 140 140
7 Yarı Metal olarak da adlandırılan bu maddeler değisken ozellikler sergilerler. Metallerle reaksiyona girdiklerinde
ametal, ametallerle reaksiyona girdiklerinde ise metal gibi davranırlar. Genellikle kristal yapıda bulunurlar. Bu
elementler fiziksel olarak metallere, kimyasal olarak ametallere benzerler. Yarı metaller : silisyum, arsenik,
antimon, germanyum, tellur, polonyum.
8 Kuru ağırlık (Kuru Madde) : Numunenin (toprak, arıtma camuru veya kompost) kurutma fırınında 103 °C’de
yaklasık 24 saat sure ile sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulması sonucunda geride kalan katı madde miktarı.
TOPRAK KİRLENMESİ
4
Tablo 2.b Organik kirleticiler icin ihmal edilebilir risk değerleri (mg/kg k.a.)
Belçika
Wallon
Çek Cumh. Hollanda Slovakya
Benzene 0.1 0.03 0.01 ----
Ethylbenzene 0.1 0.04 0.0021 ----
Toluene 0.1 0.03 0.0007 ----
Xylene 0.2 0.03 0.0007 ----
Naphtalene ---- 0.05 ---- 0.01
Anthracene ---- 0.1 ---- 0.1
Benzo (a) anthracene 0.01 0.1 ---- 1
Benzo (g,h,i) perylene 0.01 0.05 ---- 10
Benzo (a) pyrene 0.01 0.1 ---- 0.1
Trichloroethylene ---- ---- 0.1 0.01
PCB ---- 0.02 0.02 ----
- Kütlesel tasınım : Bu proses, toprak ortamının ve kirleticilerin ozelliklerine bağlı
olarak 3 farklı sekilde gerceklesebilir.
o Adveksiyon : toprak tabakası icerisinde akıskan hareketleri neticesinde
meydana gelen tasınım.
o Difüzyon : kirleticilerin fazlar arasındaki konsantrasyon farklılığından
dolayı meydana gelen tasınım.
o Dispersiyon : kirleticilerin gozenekler icinde fiziksel boyutlarına gore
dağılarak seyrelmesi.
- Biyolojik ayrısma : Toprak ortamındaki mikroorganizmalar tarafından kirleticilerin
ayrısması sonucunda miktarlarının azalması. Bu proses sırasında meydana gelen
yeni urunler, kirleticinin orijinal haline gore, daha toksik ve dayanıklı olabilir.
- Adsorpsiyon : Kirleticilerin toprak katı yuzeylerinde birikmesidir. Bu proses,
kirleticinin tasınım hızını azaltması acısından onemlidir. Ayrıca, toprak tampon
kapasitesinin belirlenmesinde onemli bir aractır.
- Çökelme : Cozunmus formdaki kirleticilerin kimyasal reaksiyonlar neticesinde kararlı
katı formları haline donusmesi. Kirleticilerin toprak icerisinde birikmesinde,
adsorpsiyon prosesi ile birlikte ortak etki yapar.
Ozellikle metal kirleticiler kimyasal cokelme prosesi, organik karakterli maddeler icin biyolojik
ayrısma prosesi, iyonik karakterli maddeler icin adsorpsiyon prosesi, kirleticilerin
giderilmesinde/azalmasında daha baskın olan proseslerdir.
Kirleticiler, toprak ortamında katı faza adsorblanmıs, sıvı faz icinde cozunmus, gaz faz icinde
buharlasmıs veya toprak gozenekleri icinde serbest halde dağılmıs sekilde bulunabilirler.
Kirleticilerin fazlar icinde dağılımlarının tur ve miktar acısından bilinmesi, ozellikle toprağın
hangi yontemlerle temizlenmesi gerektiği hususunda yol gosterici olacaktır. Kirleticilerin
fazlar arasındaki dağılımında gaz ve cozunurluk kanunları gecerlidir. Bu kanunlara gore
yapılacak dağılım hesaplamalarında, kirleticilerin fiziksel ve kimyasal ozellikleri belirleyici
olacaktır. Bir kirleticinin topraktaki davranısında, maddenin organik veya inorganik olması
onemli rol oynar. İnorganik maddelerin iyonik ozellikleri, organik maddelerin ucuculuk (Henry
sabiti) adsorplanabilirlik (dağılım katsayısı), dayanıklılık (yarı omur) ve suda cozunurluk
TOPRAK KİRLENMESİ
5
ozellikleri, maddenin fazlar arasındaki dağılımını belirler. Bunların yanısıra toprağa ait
ozellikler de (toprak iceriği, iletkenliği, organik madde miktarı, katyon değisim kapasitesi, kil
miktarı,vb.) maddelerin dağılımında belirleyici rol oynar.
1.4 Toprak Kirliliğinin Etkileri
Toprak, temel besin maddelerinin ana uretim kaynağıdır. Her turlu sebze ve meyve, toprak
icindeki bilesenleri belirli oranlarda bunyesine alarak buyur. Veya toprakta belirli kirleticilerin
belirli miktarlarda bulunması halinde, bitkilerin buyumesi engellenmis, dolayısıyla urun
alınmamıs olur. Bitkilerin bunyesine gecmis olan kimyasallar, gıda zinciri ile insan bunyesine
tasınmıs olacaktır. Normal sayılabilecek beslenme sartlarında, insanların gunluk olarak
alması gereken gıda maddelerinden bazılarına ait değerler asağıdaki Tablo 3’de verilmistir.
Burada verilen değerlerden hareketle, bir insanın gunluk olarak aldığı gıdalarla maruz kaldığı
kimyasal madde doz değerleri bulunabilir.
Tablo 3. Gunluk besin alım değerleri*
Maruz kalma faktörü Değer
Normalize edilmis
değer**
Toplam meyve alımı
240 g/gun (ortalama) 3,4 g/kg.gun
870 g/gun (95th percentile) 12,4 g/kg.gun
Toplam sebze alımı
300 g/gun (ortalama) 4,3 g/kg.gun
700 g/gun (95th percentile) 10 g/kg.gun
Toplam et alımı
150 g/gun (ortalama) 2,1 g/kg.gun
360 g/gun (95th percentile) 5,1 g/kg.gun
Toplam sut urunleri alımı
560 g/gun (ortalama) 8,0 g/kg.gun
2100 g/gun (95th percentile) 30 g/kg.gun
Tahıl urunleri alımı
290 g/gun (ortalama) 4,1 g/kg.gun
760 g/gun (95th percentile) 10,9 g/kg.gun
*Kaynak : Quantitative Environmental Risk Analysis for Human Health, 2007, John Wiley&Sons Inc.
** Yetiskin bir insanın vucut ağırlığı 70 kg alınarak bulunan değerler
Tabloda belirtilen miktarlarda, gunluk olarak bu gıda maddelerini bunyesine alan insanlar,
yedikleri gıdalarda bulunan kimyasalları da bunyelerine almıs olacaklardır. Bu nedenle,
alınan gıdaların yetistiği toprakların kimyasal maddeler acısından temiz (yasal kirlilik
değerlerinin altında) olması gerekir.
Kirlenmis bir toprakta, urun veriminin dusmesinin yanısıra, insan sağlığı bakımından onemli
olan asağıdaki değisiklikler meydana gelmektedir ;
• Toprakta besin maddelerinin miktarının değismesi,
• İstenmeyen ozellikteki katı maddelerin toprakta cokelti olusturarak, toprağın
gecirgenliğinin ve diğer fiziksel ozelliklerinin değismesi,
• Toprakta birikim yapan bazı maddelerin (fenoller, deterjanlar, pestisitler, DDT, v.d.)
gıdalarla tasınması,
• İstenmeyen kimyasalların (ağır metaller, iz elementler, v.d.) topraktaki
konsantrasyonlarının artması, bitki gelisimi ve kalitesini bozmakta, topraktan alınan
verimi dusurmektedir.
Yukarıda sayılan etkiler neticesinde, bitkilerde ağır metal (Pb, Cr, Cd, v.d.), pestisit (DDT,
aldrin, v.d.), arsenik artısı, doğrudan insan sağlığını etkilemektedir.
TOPRAK KİRLENMESİ
6
Bitkiler uzerinde ağır metallerin etkisinin gorulmesi amacıyla yapılmıs bir arastırmada, ağır
metallerden Cr(VI)’nın etkisi arastırılmıstır (Rudel, 2001). Bu arastırmada, Almanya’da
toprakta Cr(VI) oranlarının DIN 19734’e gore 0,4-200 mg/kg olarak bulunduğu ifade edilmis
olup, kumlu topraklardaki Cr(VI)’nın bitki, toprak solucanı ve toprak mikro organizmaları
uzerindeki toksite seviyeleri, killi toprakla karsılastırıldığında 3-4 kat daha buyuk bulunduğu
belirtilmistir. Cr(VI) kullanılarak yapılan calısmada, seker pancarı bitkisi ve yulaf bitkileri
uzerinde 14 gunluk sure sonunda bulunan EC50 değerleri asağıdaki Tablo 4’de verilmistir.
Tablodan bitkiler icin killi topraklarda kutle artısını engelleyen Cr(VI) inhibisyon etkisi seker
pancarında 3 ve kumlu toprakda 5 mg/kg iken, yulafda 36 ve 35 mg/kg olarak verilirken,
toprak mikroorganizmalarında amonyağın nitrata donusumunu sağlayan bakterilerde bu
değer 1-3 mg/kg olarak bulunmustur. Calısma notlarında, doğadaki etkileri icin cesitli canlılar
uzerindeki etkilere de bakılması gerektiği belirtilmistir.
Tablo 4. Cr(VI)’nın Bitki Turleri Uzerine Etkileri
Organizma
grubu
Test
Organizması
Test konusu Kumlu
Toprak
(mg/kg)
Killi
Toprak
(mg/kg)
Bitki Xeker pancarı
(Brassica
rapa)
Cimlenme icin EC50 21 84
14 gun sonunda kutle artısı
inhibisyonu icin EC50
5 3
Yulaf
(Avena sativa)
Cimlenme icin EC50 106 81
14 gun sonunda kutle artısı
inhibisyonu icin EC50
36 35
Toprak solucanı Eisenia fetida 14 gun sonunda LC50 5 15
Mikroorganizma Toprak mikroorganizmaları
14 gun sonunda amonyum
oksidaz aktivasyonu icin EC50
1 3
İnsanların cesitli sekillerde (deriyle temas, solunum, sindirim) toprak kirleticilerine maruz
kalmaları soz konusu olabilir. Bu durumda, herbir maruz kalma sekli icin farklı sınır değerler
konulabilir. Tablo 5’de, Cr (III) ve Cr (VI) icin farklı maruz kalma durumları icin, toprak
temizleme kriterleri hakkında ornek değerler verilmistir (url-2).
Tablo 5. Krom (III) ve Krom (VI) İcin New Jersey Toprak Temizleme Kriterleri
Maruz kalma
Yolu
Cr
3+
(ppm) Cr
6+
(ppm)
Yerlesim Yerlesim Dısı Yerlesim Yerlesim Dısı
Deriyle temas Yok Yok Araziye bağlı
olarak değisir,
ancak 400 ppm
değeri
asılmamalı
Araziye bağlı
olarak değisir,
ancak 400 ppm
değeri
asılmamalı
Solunum Yok NR 270 ppm 20 ppm
Sindirim 120000 ppm NR 240 6100 (3000)
Yeraltı suyuna
etkisi
Yok Yok Araziye bağlı
olarak değisir
Araziye bağlı
olarak değisir
TOPRAK KİRLENMESİ
7
1.5 Toprak Kirliliğinin Önlenmesi İçin Alınabilecek Tedbirler
Toprak kirliliğininonlenmesi icin alınabilecek baslıca tedbirler arasında ;
• Katı atıkların (evsel, endustriyel, tehlikeli, arıtma camurları, tıbbi, vd.) uygun alanlarda
ve ilgili yonetmeliklerde belirtilen esaslara uygun sekilde bertaraf edilmesi,
• Evsel veya endustriyel atık suların arıtılmadan toprağa verilmesinin onlenmesi,
sulama suyu olarak kullanılmaması,
• Gubre ve tarım ilaclarının bilincli olarak kullanılması,
• Toplumsal bilincin artırılması,
sayılabilir.
2- ARITMA ÇAMURLARININ TOPRAK UYGULAMALARI
Arıtma camurlarının tarım sahalarında kullanımı konusunda İngiltere’de yayınlanmıs “Code
of Practice For Agriculture Use Of Sewage Sludge” isimli yayında, potansiyel olarak toksik
elementler (PTE) seklinde isimlendirilmis bazı ağır metaller icin, maksimum musaade
edilebilir konsantrasyon değerleri ve tarım sahasına yıllık bazda uygulanabilecek miktarlar
hakkında bazı sınırlamaların getirildiği gorulmustur (Tablo 6). Benzer değerler, cimli toprak
icin ayrıca verilmistir (Tablo 7) (url-1).
Tablo 6. Arıtma camuru uygulamasından sonra toprakta “potansiyel olarak toksik elementler”
icin maksimum musaade edilebilir konsantrasyon ve maksimum yıllık uygulama oranları
* Bu parametreler, 86/278/EEC direktifinin sartlarına tabi değildir (1993’de, Avrupa Komisyonu,
kromun arıtma camurundan tarım sahalarına tasınımı ile ilgili limitleri olusturmak icin 1988 onergesini
geri cekmistir).
Potansiyel
Olarak Toksik
Elementler
(PTE)
Toprakta PTE için maksimum müsaade
edilebilir konsantrasyon
(mg/kg kuru toprak)
10 yıllık bir periyodda
PTE uygulamasında
maksimum müsaade
edilebilir ortalama yıllık
oran (kg/ha)
pH
5.0<5.5
pH
5.5<6.0
pH
6.0-7.0
pH(3)
>7.0
Cinko 200 200 200 300 15
Bakır 80 100 135 200 7.5
Nikel 50 60 75 110 3
pH ≥5.0 icin
Kadmiyum 3 0.15
Kursun 300 15
Civa 1 0.1
*Krom 400 15
*Molibden 4 0.2
*Selenyum 3 0.15
*Arsenik 50 0.7
*Florur 500 20
TOPRAK KİRLENMESİ
8
Tablo 7. Arıtma camuru uygulamasından sonra cimli toprakta “potansiyel olarak toksik
elementler” icin maksimum musaade edilebilir konsantrasyonlar (numune alma derinliği 7,5
cm)
PTE PTE için toprakta maksimum müsaade edilebilir
konsantrasyon (mg/kg kuru toprak)
pH pH pH pH
5.0<5.5 5.5<6.0 6.0-7.0 >7.0
Cinko 200 200 200 300
Bakır
130 170 225 330
Nikel 80 100 125 180
pH ≥5.0 icin
Kadmiyum
3
Kursun 300
Civa 1.5
• Krom 600
• Molibden
4
• Selenyum 5
• Arsenik 50
• Florur 500
* Bu parametreler, 86/278/EEC direktifinin sartlarına tabi değildir (1993’de, Avrupa Komisyonu, kromun arıtma
camurundan tarım sahalarına tasınımı ile ilgili limitleri olusturmak icin 1988 onergesini geri cekmistir).
3- KİRLENMİŞ TOPRAKLARIN TEMİZLENMESİ 9
“Kirlenmis sahaların temizlenmesi” ifadesi, cok farklı anlamlarda kullanılabilecek genis
kapsamlı bir terim olup, esas olarak, “insan ve cevre sağlığına yonelik zararların onlenmesi
veya giderilmesi amacıyla kirlenmis sahada yapılan iyilestirme” anlasılmalıdır.
Buna gore, temizleme, “toprak ve/veya yeraltı suyunda bulunan kirleticilerin arıtılması, izole
edilmesi, ortadan kaldırılması, parcalanması, daha az zararlı hale donusturulmesi veya zarar
vereceği alıcıya ulasmasının onlenmesini sağlamak amacıyla gelistirilen ve uygulanan
planlanmıs bir faaliyet” seklinde tanımlanabilir.
Temizleme hedefinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken faktorler :
• ilgili cevresel mevzuata uygunluk,
• temizlenmesi gereken cevresel ortam ve bu ortamdaki hedef kirletici(ler),
• maruz kalma yolları ve alıcılar,
• maruz kalma sekline bağlı kirletici saha temizleme hedefi konsantrasyonu.
Saha temizleme hedefi konsantrasyonları her bir kirletici icin, cevresel ortam (orneğin,
toprak, yeraltı suyu, yuzey suyu) bazında, arazi kullanım durumuna gore (yasal olarak)
belirlenmis konsantrasyon duzeyleridir.
Kirlenmis sahalar, sahip oldukları cevresel/hidrolojik/hidrojeolojik kosullar, kirlenmenin olus
sekli, kirletici cesitleri ve bu kirleticilerin fiziksel kimyasal ve biyolojik tasınım surecleri
bakımından pek cok farklılık gosterir. Bu sebeple temizleme yontem secimi, sahaya ozgu
yapılmalıdır.
9 Bu bolumde, Mayıs 2009 tarihinde Nihai Calıstayı yapılan “Noktasal (Endustriyel) Kaynaklı Kirlenmis
Sahalar İcin (Cevre) Yonetim Sistemi Gelistirilmesi Projesi” isimli proje kapsamında Prof. Dr.Kahraman
Unlu tarafından hazırlanmıs “Kirlenmis Saha Temizleme ve İzleme Teknik Tebliği” isimli tebliğ
notlarından yararlanılmıstır (Unlu, 2009).
TOPRAK KİRLENMESİ
9
Kirlenmis sahalarda toprak ve yeraltı suyu temizlemede kullanılacak yontemleri genel olarak
uc ana baslık altında toplamak mumkundur:
• Kirliliğin yerinden (hafriyat, pompaj/ekstraksiyon ve benzeri sekilde) alınarak
arıtılması ve/veya bertaraf edilmesine dayanan hafriyat ekstraksiyon yontemleri,
• Kirliliğin dağılmasını/yayılmasını sınırlamak veya onlemek uzere bulunduğu yerde
izole edilmesine dayanan yerinde izolasyon yontemleri,
• Kirliliğin bulunduğu yerden alınarak tahrip edilip giderilmesini veya
değisime/donusume uğratılarak toksisitesinin azaltılmasını sağlayan arıtıma dayalı
yontemler.
Hafriyat ekstraksiyon yontemleri
• hafriyat malzemesinin (toprak, atık) yerinden alınarak arıtımı,
• pompajla cıkarılan yeraltı suyunun arıtımı ile,
• ekstrakte edilen emisyon/desarj gazlarının arıtımı
İzolasyon yontemleri
• kirlenmis toprak ve yeraltı suyunun yerinde izole edilmesi
Arıtıma dayalı yontemler
• kirlenmis toprak ve yeraltı suyunun yerinde arıtımı
Bu yontemlerin her birinde fiziksel, kimyasal, biyolojik veya ısıl proseslere dayalı teknolojiler
kullanılabilmekte ve her bir teknolojik secenek icerisinde farklı proses seceneklerinin
uygulanması mumkun olabilmektedir.
4- YASAL DURUM
Ulkemizde, “toprak kirliliğinin onlenmesi, kirliliğin giderilmesi, arıtma camurlarının ve
kompostun toprakta kullanımı” ile ilgili kriterler ve kısıtlamalar Cevre ve Orman Bakanlığı
tarafından R.G.’nin 31/05/2005 tarih ve 25831 sayılı nushasında yayımlanan Toprak
Kirliliğinin Kontrolu Yonetmeliğinde yer almaktadır. (Tablo 8).
Tablo 8.a Topraktaki Ağır Metal Sınır Değerleri (TKKY, EK-1/A)
Ağır Metal
(Toplam)
mg/kg Fırın Kuru Toprak mg/kg Fırın Kuru Toprak
pH 5- 6 pH>6
Kursun 50 ∗∗ 300 ∗∗
Kadmiyum 1 ∗∗ 3 ∗∗
Krom 100 ∗∗ 100 ∗∗
Bakır* 50 ∗∗ 140 ∗∗
Nikel* 30 ∗∗ 75 ∗∗
Cinko * 150 ∗∗ 300 ∗∗
Civa 1 ∗∗ 1,5 ∗∗
∗ pH değeri 7’den buyuk ise cevre ve insan sağlığına ozellikle yer altı suyuna zararlı olmadığı
durumlarda Bakanlık sınır değerleri %50’ye kadar artırabilir.
∗∗ Yem bitkileri yetistirilen alanlarda cevre ve insan sağlığına zararlı olmadığı bilimsel
calısmalarla kanıtlandığı durumlarda, bu sınır değerlerin asılmasına izin verilebilir.
TOPRAK KİRLENMESİ
10
Tablo 8.b Kirlenmis Toprakta Arıtma Sonucu Uyulması Gereken Sınır Değerler
(TKKY, EK-1/B)
Kirlilik Parametreleri Sınır
Değerler
Kirlilik Parametreleri Sınır
Değerler
Klorür İyonu (mg Cl - /L) (Toplam) 25 Toliol 0,05
Sodyum (mg Na/L) (Toplam) 125 Xylol 0,05
Kobalt 20 Fenol 0,05
Arsenik 20 Selenyum 5
Molibden 10 Talyum 1
Kalay 20 Uranyum 5
Baryum 200 Polisiklik aromatik hidrokarbon
bileşikleri
5
Florür 200 Organo klorlu bileşikler 0,5
Serbest siyanid 1 Tarımsal Mücadele İlaçları –Bireysel
Tarımsal Mücadele İlaçları –Toplam
0,5
2
Kompleks siyanid 5 PCB Poliklorlandırılmış bifeniller 0,5
Sülfür 2 Hexaklor benzol 0,1
Brom 20 Pentaklor benzol 0,1
Benzen 0,05 Ø- HCH (lindan) 0,1
Bütil benzen 0,05
* mg/L şeklinde belirtilenler dışındaki maddelerin birimleri mg/kg Fırın Kuru Toprak dır.
AB uyesi ulkelerde, yukarıdaki bolumlerde bahsedilen “potansiyel olarak kabul edilemeyecek
risk değerleri”, asağıdaki Tablo 8.a ve 8.b’de verilmistir.
Tablo 9.a Metal ve metaloid kirleticiler icin potansiyel olarak kabul edilemeyecek risk
değerleri (konut alanlardaki toprak kullanımı icin), (mg/kg kuru ağırlık)
Kısaltmalar : AUT : Avusturya ; BE(F): Belcika Flanders, BE(B): Belcika Bruksel, BE(W): Belcika Walloon, CZE : Cek
Cumhuriyeti, FI&: Finlandiya, ITA: Đtalya, LTU: Litvanya, &LD: Hollanda, POL : Polonya, SVK : Slovakya, UK: Đngiltere,
D&K: Danimarka.
AUT BE(F)* BE(B) BE(W) CZE FI_ ITA LTU _LD POL SVK UK D_K
As 50 110 110 300 70 50 20 10 55 22.5 50 20 20
Ba --- ---- ---- ---- 1000 ---- ---- 600 625 285 2000 --- ----
Be ---- ---- ---- ---- 20 ---- 2 10 30 --- 30 --- ----
Cd 10 6 6 30 20 10 2 3 12 5.5 20 2 5
Co ---- ---- ---- ---- 300 100 20 30 240 45 300 --- ---
Cr 250 ---- 300 520 500 200 150 100 380 170 800 130 1000
Cu 600 400 400 290 600 150 120 100 190 100 500 --- 1000
Hg 10 15 15 56 10 2 1 1.5 10 4 10 8 3
Pb 500 700 700 700 300 200 100 100 530 150 600 450 400
Mo --- ---- ---- ---- 100 ---- ---- 5 200 25 200 --- ----
_i 140 470 470 300 250 100 120 75 210 75 500 --- 30
Sb 5 ---- ---- ----- 40 10 10 10 15 ---- ---- --- ----
Se ---- ---- ---- ---- ---- ----- 3 5 100 ---- 20 35 ----
Sn ---- ---- ---- ---- 300 ---- 1 10 900 40 300 ---- ----
Te ---- ---- ---- ---- --- ---- ---- ---- 600 ---- ---- --- ----
Tl 10 ---- ---- ---- ---- ---- 1 ---- 15 ---- ---- ---- ----
V ---- ---- ---- ---- 400 150 90 150 250 ---- 500 ---- ----
Zn ---- 1000 1000 710 2500 250 150 300 720 325 3000 --- 1000
* sadece yeni kirleticiler için
TOPRAK KİRLENMESİ
11
Tablo 9.b Organik kirleticiler icin potansiyel olarak kabul edilemeyecek risk değerleri (konut
alanlardaki toprak kullanımı icin ), (mg/kg kuruağırlık)
Kısaltmalar : AUT : Avusturya ; BE(F): Belcika Flanders, BE(B): Belcika Bruksel, BE(W): Belcika Walloon, CZE : Cek Cumh.,,
FI&: Finlandiya, ITA: Đtalya, LTU: Litvanya, &LD: Hollanda, POL : Polonya, ESP : Đspanya, UK: Đngiltere, D&K: Danimarka.
AUT BE(F)* BE(B) BE(W) CZE FIN ITA LTU NLD POL ESP UK DNK
Benzene ---- 0.5 0.5 0.4 0.8 0.2 0.1 0.5 1 12.6 1 ---- ----
Ethylbenzene ---- 5 5 28 50 10 0.5 5 50 38 20 41 -----
Toluene ---- 15 15 33 100 5 0.5 0.1 130 38 30 ---- ----
Xylene ---- ---- 15 15 10 30 10 0.5 0.1 25 18 100 -----
_aphtalene ---- 5 5 ---- 60 5 5 5 ---- 12.5 8 ---- -----
Anthracene ---- 70 70 ---- 60 5 5 5 ---- 12.5 100 ---- ----
Benzo(a)anthracene --- 10.5 10.5 5 5 5 0.5 ---- ---- 12.5 2 ---- ----
Benzo(g,h,i)perylene ---- 3920 3920 15 30 ---- 0.1 --- ---- 10 ---- ---- ----
PAHs Total 50 ---- ----- ----- ----- 30 10 5 40 30 ---- ---- 40
Dichloromethane --- 0.35 0.35 --- ---- 1 0.1 2 10 ---- 6 ---- ----
Trichloroethylene ---- 1.4 1.4 ---- ---- 1 1 2 60 ---- 7 ---- ----
Tetrachloromethane ---- 0.02 0.02 ---- ---- ---- 0.1 1 1 ---- 0.5 --- ----
Hexachlorobenzene ---- 0.1 0.1 ---- ---- 0.05 0.05 0.5 ---- ---- 0.1 --- ---
Phenol ---- ---- ---- ---- ---- ---- 1 10 40 10.25 70 280 ----
Cresols (sum) ---- ---- ---- ---- ---- ---- 0.1 ---- 5 10.25 40 ---- ----
Atrazine (p) ---- ---- ---- ---- ---- 1 0.01 ---- 6 3 --- ---- ----
DDT(sum DDT,
DDE&DDD)
---- ----- ---- ---- ---- 1 --- ---- 4 2.01 ---- ---- ----
PCB 1 ---- 0.9 --- 5 0.5 0 0.1 1 0.55 0.08 ---- ----
Methyl t-buthyl ether ---- 9 9 --- ---- 5 10 ---- 100 ---- ---- ---- -----
1,1,1-trichloroethane ---- 13 13 ---- ---- ---- 0.5 --- 15 ---- ---- ---- ----
Chlorobenzenes
(Total)
---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- ---- 30 1.05 ---- ---- ----
Benzo(a)pyrene 5 1.5 1.5 4.4 2 2 0.1 0.1 --- 7.5 0.2 ---- ----
PCDD/PCDF 100 ---- ---- ---- 0.5 0.0001 1.0E-5 ---- 0.001 ---- ---- ---- ----
* sadece yeni kirleticiler için
5- KAYNAKLAR
Carlon, C. (Ed.) (2007). Derivation methods of soil screening values in Europe. A review and
evaluation of national procedures towards harmonization. European Commission, Joint
Research Centre, Ispra,EUR 22805-EN, 306 pp.
Rudel, (2001) : Heinz Rudel, Andrea Wenzel And Konstantin Terytze. Quantification Of
Soluble Chromium(VI) In Soils And Evaluation Of Ecotoxicologıcal Effects. Environmental
geochemistry and health 23: 219–224.
url-1 : http://www.defra.gov.uk/environment/water/quality/sewage/pdf/sludge-cop.pdf
url-2 : http://www.state.nj.us/dep/dsr/chromium/full-report.pdf
Unlu, K. (2009), Noktasal (Endustriyel) Kaynaklı Kirlenmis Sahalar İcin (Cevre) Yonetim
Sistemi Gelistirilmesi Projesi, Kirlenmis Saha Temizleme ve İzleme Teknik Tebliği, Nihai
Calıstay, 12-13 Mayıs 2009, Ankara.
TKKY (2005), Toprak Kirliliğinin Kontrolu Yonetmeliği